روحانیت در معماری اسلامی

معماری علاوه بر پاسخگویی به کاربردی معین، مفاهیم را نیز انتقال داده و پیام آفریننده را به مخاطب می رساند و میان این دو ارتباط معنوی برقرار می نماید. این پیام ها هم اندیشه های معمار و هم داده های بشری، فرهنگی و محیطی را در بر دارد در واقع اثر معماری می تواند نقش یک وسیله ارتباطی فرهنگی اجتماعی را عهده دار و در بهترین حالت در محیط اجتماعی راه کمال را هموار سازد. از این رو هر معماری که قادر به ارتقاء کمی و کیفی زندگی گردد معماری با ارزشی خواهد بود. از سویی این معماری زمینه ساز کمال زندگی بوده و می توان آنرا معنوی هم نامید.هنر اسلامی بنا بر طبیعت و فلسفه وجودی خود هنری مقدس است و حکمت هنر اسلامی بررسی حضور این خصوصیات قدسی در تمامی سطوح یک اثر هنری است. همانطور که معماری، هنری برای نظم بخشیدن به فضا است، معماری قدسی هم به مدد فنون مختلف، هدف اصلی خود را در قرار دادن انسان در محضر پروردگار از طریق تقدس بخشیدن به فضایی که می سازد و به آن نظم میدهد، تحقق می بخشد. اسلام در بطن خود به تعبیری سنتی و نه به مفهوم جدید کلمه، که بطور عمیق واقع گرا است. این جنبه اسلام در هیچ کجا بهتر از معماری مذهبی مجال بروز نمی یابد، چون معماری همواره واقع گرایی خود را حفظ می کند و حاضر به خلق آرمانی موهوم نیست که در سرشت مواد، مصالح و فضایی که با آن سر و کار دارد وجود نداشته باشد. کعبه نخستین منبع الهام هنر مقدس اسلامی است. این الهام هم از قصص و وحی، بعنوان مفسر بنای عرشی آن و هم از نظر ساختمان فیزیکی و پوشش پارچه ای بنا و آداب و رسوم حج نشات گرفته است. معنای قبله و توحید متجلی در آن و تذکر مومنان به مکان مقدس گمگشته مومنان عالم، نخستین تحول را در ذوق هنری مسلمانان پدید آورده است. معماری مقدس معماری است که فیزیکی را بنا می کند که جلوه های متافیزیکی دارد. در فلسفه معماری برای بنا سه ساحت در نظر گرفته می شود: سرپناه، ساختمان و معماری، در فلسفه معماری، معماری را آن ساحت سومی می دانیم که همراه بام صالح مادی وکالبد ساختمانی، اصول زیبایی شناختی و معنوی نیز در آن حضور دارد. معماری که مفاهیم متافیزیکی و معنوی آن مقدم بر مفاهیم فیزیکی و مادی آن است. معماری مقدس واجد معناست بدین معنی که در تفکر انسان مقدس، فیزیک ارتباطی با متافیزیک دارد. اگر شما در فیزیک از سطح به سمت بالا فاصله بگیرید، به همان اندازه هم در معنویت و متافیزیک می توانید بالا روید. این پلکانی بودن که در فیزیک است به گونه ای نماد صعود متافیزیکی نیز است. در تمدن عیلامی و بین النهرین معابد خود را بصورت مضرس و پلکانی همچون کوه می ساختند. کوه به آسمان نزدیکتر نشانه کمال و تعالی بوده است.