حماسه های عرفانی در قرن های ششم و هفتم

حماسه های عرفانی از انواع حماسه هستند که نقطه آغاز آن را می توان در نوشته هایصوفیانه و عارفانه فارسی پس از قرن پنجم هجری مشاهده کرد . عدهای پایه گذار این نوعادبی را شهاب الدین سهروردی در اواخر قرن ششم و اوایل قرن هفتم می دانند. در ایننوع حماسه ها، صوفی یا عارف همچون یک قهرمان با نفس اماره و دیو درون خود به نبردمی پردازد و در نهایت پیروز می شود. نگارنده در این مقاله ابتدا به مباحث نظری این مقولهتحت عنوان حماسه و عرفان از دیدگاه صاحبنظران برجسته می پردازد سپس بخشیدیگر از مقاله به مقوله حماسه های عرفانی و ویژگی های آن اختصاص می یابد در ادامهاین نتیجه حاصل می گردد که حضور حماسه در قرن چهارم زمینه ساز عرفان در قرن هایششم، هفتم و هشتم است از میان آثار قرن های ششم و هفتم منطق الطیر عطار و دیوانشمس از مهمترین آثار عرفانی - حماسی هستند. در پژوهش حاضر نیز به جلوه های عرفانو حماسه در این دو اثر پرداخته شده است. ابتدا به بررسی وجوه مشترک شاهنامه فردوسیو منطق الطیر از جمله سیمرغ، هفت مرحله، رهبر و راهنما، سرمنزل، نوع واژگان به کاررفته شده اشاره می شود و سپس جلوه های حماسی دیوان شمس نقد و تحلیل می گردد.