تحلیل دیدگاه عقل و علم و علم آموزی در کتاب انس التائبین شیخ الاسلام احمد جام

بدون شک آثار عارفان نامی و جذابیت سخن آنان، افق تازه ای فراروی خواننده یا شنونده مشتاق می گشاید; و او را به جهانی دلنشین تر از این دنیای سراسر حادثه و رنج و تشویش رهنمون می گردد. روح و جان مستعدان ادراک حقایق را از گردوغبار کدورت های مادی می رهاند و چونان آینه ای، صاف و صیقلی، و عاری از زنگار می نماید. ژرفای ناپیدای کران اندیشه های عرفانی، که با جاده شیفتگان حق پیوند ناگسستنی دارد، دلیل راهی برای کشف عوالم تازه و گام نهادن به گلزار رنگین و روحانی معرفت پروردگار جهان و جهانیان است. در تاریخ تفکر بشری، هر اندیشه تازه و بینش نو، در مسیر راهیابی به آرمان هایش، فراز و نشیب های بسیار را درنوردیده، و پیشرفت یا عدم کامیابی هر عقیده و مسلکی به مایه های اصلی و زیربنایی تفکر سازندگان آن مکتب وابسته است. تجربه ظهور و گسترش ادیان الهی و مکتب ها و اعتقادها، در تاریخ زندگی بشر، این موضوع را به اثبات رسانده، که نگرشهای محدود، در حوزه تداوم و تکامل تمدنها، محکوم به شکست است. و تنها بازتاب های عالی و تراوشهای روحهای حقیقت جوی انسانی - الهی، توانسته گام بر قله های بلند وصول به مقصود بگذارد. اندیشه عرفانی و تفکر صوفیان حقیقی، در میان افکار و عقول بشری، جای ویژه ای دارد، زیرا آنچنان تاثیر شگفت آوری در ذهن ها و دل های مشتاقان معرفت الهی داشته است که طعم شیرین سخنان دلنواز آنان را از لابلای سطور و نوشته های متفکران طریقت می توان دریافت و چشید به طوری که زلال چشمه سار معرفت عارفان راستین و سالکان مجذوب، و مجذوبان سالک، در جان و روان خواننده و شنونده باذوق و طالب معرفت جاری می شود و او را در نشئه عاشقانه جذبه الهی غوطه ور می سازد، بر بال خیال می نشاند و در فراسوی زمان و مکان سیر می دهد، و در تجلیات ربانی، سروش و سرود غیبی، او را از او می رباید و در عشقی و لذتی توصیف ناپذیر مستهلک می سازد که تعبیری جز فنای فی الله ندارد