بررسی عشق در دیوان شیخ جام

شیخ السلام احمد جامی نامقی ، عارفی وارسته و عاشقی پاکباز است که بر بلندای قله های عشق و عرفان قرن پنجم هجری ایستاده و می درخشد . ااندیشه های عارفانه و عاشقانه ی شیخ در دیوان شعرش ، آغاز گر عرفان عشقی قرن های بعد است . در این مقاله اندیشه های عرفانی شیخ از رهگذر سه واژه ی عشق ، عاشق و معشوق مورد بررسی قرار گرفته است در این بین .عشق بالاترین جایگاه را داراست و بیشترین شواهد شعری ابیاتی هستند که واژه عشق در آنها به کار رفته اند . و بعد از عشق ، عاشق با شواهد کم تر . معشوق اما کم ترین شواهد را دربین ابیات داراست . این « پنهان رخی » واژه معشوق چند گمان را به ذهن نزدیک می کند .- عشق راز آلود و پر اسرار شیخ جام ، معشوقی در پرده راز می طلبد ، پنهان از نظر .- عاشق و معشوق و عشق در دید شیخ جام یک جلوه از یک حقیقت واحد اند .- معشوق از شدت آشکاری ، نیازی به بیان ندارد . گمان اول در سیر بررسی اشعار و وجود شواهد بسیار از ویژگی های بی شمار معشوق در اشعار ، بسیار دور یاب است. گمان دوم ، نشان از نظریه وحدت عشقی جامی دارد . نظریه ای که بعدها به زیبایی و شیرینی در اشعار مولانای بزرگ ، بالیدو اما برای گمان سوم ، شواهد بسیاری در اشعار دیوان شیخ دارد و نشان می دهد که معشوق در عین پنهانی ، در بیت بیت اشعار جامی آشکار و پر رنگ حضور دارد . هر کدام از این گمان ها را چه بپذیریم و چه نپذیریم ، از والایی و زیبایی اشعار و اندیشه ی شیخ الاسلام احمد جامی نمی کاهد . به هر حال دیوان اشعار آن عارف فرزانه جای کار بسیار دارد . از جمله اندیشه های عرفانی وی که به نظر می آید آغازگر شعر عرفانی قرن های بعدی است .