مفهوم کرامت در نظر شیخ احمد جام و نقش خاندانش در ساخت شرح کرامات گونه از زندگی او

عرفان که بیشتر بر جنبه باطنی دین تاکید داشت فعالیت آرام خویش را از میانه های قرن دوم هجری آغاز کرد و از قرن چهارم و پنجم هجری به علت تغییر ساختارهای سیاسی و اجتماعی به خصوص در ناحیه خراسان بزرگ با ارائه الگو متفاوتی از دین داری توانست رشد چشمگیری بیابد. در طول این قرون مفاهیم عرفانی تغییرات زیادی یافتند؛ این مفاهیم یاریگر آنها برای ورود به طبقات قدرتمند اجتماعی جدید در حال شکل گیری بود. یکی از مفاهیم اصلی که در طریقت های صوفیانه نقش بسزایی یافت بحث کرامت بود که به عنوان ابزاری برای جذب مخاطب کارایی موثری داشت البته باید بین دیدگاه عرفای نامدار درباره کرامت با آنچه که در جهان واقعی اجتماعی رخ داد، تمایز قائل شد. شیخ الاسلام احمد جام از عرفای نامی دوره سلجوقی از مخالفان سرسخت کرامات سازی برای عرفا بود. او به شدت منتقد خانقاه هایی بود که خانقاه را تبدیل به دکان و منبع درآمد کرده بودند. تغییرات اجتماعی پس از مرگ شیخ، اندیشه های زرین او را به فراموشی سپرد و او را به یکی از عرفای تبدیل ساخت که زندگی اش مشحون از کرامت شد. علت ساخت کرامات را باید در آن دانست که صاحبان خانقاه و خاندان او با استفاده از کرامات چهره اسطوره ای از مرشد به تصویر می کشیدند تا بتوانند قدرت خویش را تثبیت و بسط دهند. در واقع حکایات اسطوره ای کرامات را نباید به خرافات و حکایات ادبی تقلیل داد، زیرا کرامات تامین گر منافع سیاسی، اجتماعی، مذهبی و اقتصادی سازندگان آن بود.این پژوهش با رویکردی توصیفی-تحلیلی براساس منابع مکتوب تاریخی نخست به تعریف کرامت از نظر شیخ می پردازد و در ادامه به این امر توجه دارد که خاندان شیخ در ساخت کرامات چه نقشی داشتند و این سامان چه منافعی را برای آنها تامین می کرد.