روایت شناسی «دسیسه بوسهل زوزنی در باب آلتونتاش خوارزمشاه» براساس الگوی ژنت

در پژوهش حاضر، یکی از روایت های تاریخ بیهقی، یعنی روایت «توطئه علیه آلتونتاش خوارزمشاه» براساس «الگوی ژرار ژنت» بررسی می شود. نظریه ژنت سه مشخصه اصلی دارد، زمان دستوری، وجه و لحن. مولف تاریخ بیهقی به خوبی توانسته است. در روایت برخی از وقایع زمان خود، داستان را از سطح اول روایی (داستان) به سطح دوم (روایت) برساند. نتیجه پژوهش توصیفی - تحلیلی حاضر نشان می دهد که در «دسیسه در باب آلتونتاش»، زمان دستوری شامل موارد زیر است، در زمینه «ترتیب»، روایت داستان، خطی نیست، بلکه ارایش زمانی در روایت آن به هم می ریزد. در زمینه «تداوم» ، داستان مذکور ضمن بیست صفحه بیان شده است که سیر داستانی با اتفاقات، همخوانی دارد. در زمینه «بسامد» نیز حداقل دوبار داستان فرو گرفتن «قائد ملنجوق» روایت می شود، یک بار از زبان بونصر مشکان و بار دیگر، از زبان خواجه احمد عبدالصمد که خفایای این اتفاق را بیان می کند. در مشخصه وجه، راوی اصلی داستان، خود بیهقی است. اما از دو زاویه دید یا «چشم انداز» تعریف می شود یکی از زبان بونصر و دیگری از زبان احمد عبدالصمد. در باب مشخصه لحن نیز راویان «داخل روایت خود» است و خود در داستان نقش دارند.