بازتاب اندیشه تقدیرگرایی در تاریخ نگاری بیهقی

اهمیت بازتاب مسئله قضا و قدر و مشیت الهی در مکاتب مختلف تاریخ نگاری اسلامی تا بدان جاست که هیچ محققی در حوزه تاریخ نگاری، نمیتواند آن را نادیده بگیرد. میتوان این مسئله را در تاریخ نگاری مورخ بزرگی چون ابوالفضل بیهقی نیز دید. از اینرو، نگارنده در صدد است با تحلیل متن تاریخ بیهقی به این پرسش پاسخ دهد که تفکر تقدیرگرا چه تاثیری در روش تاریخ نگاری بیهقی در شرح و بیان مسائل و حوادث مختلف داشته است؟ به سخن دیگر، هدف از این تحقیق تحلیل و تبیین انعکاس تقدیر و مشیت الهی در متن تاریخ بیهقی است. نتایج این پژوهش نشان میدهد که بیهقی به رغم روش انتقادی و خردورزانه اش در تعلیل و علت یابی حوادث، گاهی از تبیین بازمی ماند و میتوان مولفه تقدیرگرایانه را نیز در تاریخ نگاری وی مشاهده کرد. در واقع، اعتقادات شریعتمدارانه و سازمان فکری مذهبی بیهقی سبب نوعی نگاه و دیدگاه تقدیرگرایانه وی به تاریخ گردیده است. چنانکه برخی جایها به تحلیل نپرداخته و علت حوادث را به اراده خداوند مرتبط کرده است. استفاده از عبارات و جملاتی چون والله اعلم بالصواب«، »قضا کار خود بکرد و هیچ درمان نیست«، »چه آن بود که قضا کرد ایزد دادار« حاکی از بازتاب این نوع نگاه بیهقی در تاریخ نگاری اش است.