بررسی فیتوشیمیایی عصاره گیاه دارویی گزنه (Uritica dioica L.) جمع آوری شده از منطقه رویشی مشگین شهر و اثرات ضد میکروبی آن بر روی برخی از باکتریهای شایع دهان و دندان و مقایسه با داروی نیستاتین و کلرهگزیدین

مقدمه و هدف: اخیرا با توجه به مقاومت روزافزون میکروارگانیسمها نسبت به آنتی بیوتیکهای رایج، استفاده از ترکیبات فنولی و ضد میکروبی موجود در گیاهان دارویی مورد توجه خاصی قرار گرفته است. کشف گیاهان با اثرات ضد باکتریایی قوی و استفاده از آنها به عنوان دهانشویه، عوارض نامطلوب ترکیبات شیمیایی را کاهش داده و مقرون به صرفه میباشد. بررسیها نشان میدهند که گیاهان دارویی میتوانند با اطمینان و به طور موفقیت آمیز در درمان بیماریهای باکتریایی بدون بروز اثرات مضر و مقاومتهای دارویی بهکاربرده شوند به همین منظور با توجه به مطالعات انجام شده و مرور منابع و جستجو در پایگاه های اینترنتی تا کنون مطالعهای با هدف بررسی فیتوشیمیایی عصاره گیاه دارویی گزنه جمعآوری شده از مناطق رویشی مشکینشهر و اثرات ضد میکروبی آنها بر روی برخی از باکتریهای شایع دهان و دندان انجام نشده است.مواد و روش: در این تحقیق نمونه مربوط به گیاهان دارویی گزنه با استفاده از منابع موجود، در بهار و تابستان سال ۱۴۰۰ از مناطق مختلف در شمال غربی ایران و در رویشگاه های طبیعی در شهرستان مشکینشهر انجام و سپس جمع آوری و به کمک متخصصین گیاه شناسی بخش تحقیقات گیاهان دارویی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اردبیل با استناد به نمونه هرباریومی مطابقت و شناسایی شد. هنگام جمع آوری نمونه ها تمام مشخصات محل به صورت دقیق تعیین و ثبت شد. برداشت نمونه ها در یک فاصله زمانی بسیار کوتاه در بین ساعات ۱۲ الی ۱۵ در اوج تابش خورشید بهدلیل وجود بیشترین ماده موثره انجام شد. اندامهای مورد نظر گیاه، که شامل سرشاخه های گلدار است از گیاه جدا و در پاکتهای مخصوص قرار داده و به محل خشک شدن انتقال یافت. سپس جداسازی و پاکسازی شد. عمل خشک کردن بلافاصله به روش خشک کردن در سایه، و در دمای ۲۰ الی ۲۸ درجه سلسیوس اتاق انجام گرفت و سپس در جای خشک و خنک نگهداری شد، و موقع استحصال ماده موثره با خرد کن ( CG۱۰۰ ) خرد، و تا زمان انجام سایر آزمایشها در آزمایشگاه بخش تحقیق و توسعه موسسه دانش بنیان پژوهشگران داروی سبز در بطریهای شیشهای درب بسته نگهداری شد. عصاره گیاه دارویی گزنه به روش ماسراسیون استخراج و ترکیبات فنلی آنها توسط دستگاه HPLC شناسائی شد، اثر ضد میکروبی عصاره در غلظتهای(۲۵، ۵۰ و ( ʽg/ml ۱۰۰ مورد بررسی قرار گرفت. این باکتریها شامل میکروبها و قارچهای شایع، از جمله استرپتوکوکوس موتانس، استرپتوکوکوس سانگویس، استرپتوکوکوس سالیواریس، استرپتوکوکوس سوبرینوس، اشرشیاکلی، ایکنلا کوردنس، سودوموناس آنروژینوزا و کلبسیلا پنومونیه بود. جهت بررسی فعالیت ضد میکروبی عصاره ها از روش دیسک دیفیوژن و MIC استفاده شد. آنالیز آماری داده ها با نرم افزار SPSS و T-test و رسم نمودارها از نرم افزار Excel ۲۰۰۷ انجام گرفت.یافته ها: در بررسی اثر عصاره بر روی باکتریها، مشخص گردید که گیاه دارویی گزنه کمترین تاثیر مهاری را علیه باکتری اشرشیاکلی و بیشترین اثر مهاری را بر روی باکتریایکنلا کوردنس دارد. نتایج حاصل از آزمون MIC نیز تایید کننده این اثرات بود.نتیجه گیری: با توجه به نتایج فیتوشیمایی حاصل از عصاره این تحقیق میتوان بیان نمود که گیاه دارویی مورد مطالعه دارای ترکیبات فنلی آنتی باکتریال میباشند. لذا نتایج حاصل از تحقیق نشان داد که عصاره گیاه دارویی گزنه دارای خاصیت ضدمیکروبی مناسب علیه باکتریهای عامل عفونت دهان و دندان میباشد، بنابراین میتوان عصاره گیاهی حاضر را به عنوان جایگزینی برای داروهای استاندارد کلرهگزیدین و نیستاتین بیان نمود.