امکان سنجی فقهی و حقوقی اسقاط حق نفقه زوجه با مطالعه تطبیقی حقوق آمریکا

نفقه اسم مصدر به معنای توشه و در اصطلاح فقهی به بخشش، هزینه زندگی، و آن چه در راه خدای تعالی به کسی دهند تعبیر می شود و جمع آن نفاق و نفقات است. (ابن منظور ۱۳۷۴، ۳۵۷؛ فیروز آبادی ۱۳۰۸، (۱۱۹۵ برخی از فقهای امامیه (جواهر الکلام ۳۱ :۳۳۲ ؛ شهید ثانی(۳۱ :۵۳۳، معتقدند هر چیزی که برحسب متعارف مورد احتیاج زن باشد جزء نفقه بوده و تهیه آنها تکلیف شوهر است، اگرچه برخی از فقها، نفقه را تنها به معنای خوراک گرفته اند، چنان که ابن عابدین معتقد است معنای شرعی نفقه در شرع اسلام فقط مختص به خوراک است و شامل پوشاک و مسکن نمی شود. مع الوصف از نظر مشهور فقهای عامه، نفقه آن چیزی است که انسان برای خانواده، همسر، نزدیکان و بندگانش خرج می کند و شامل خوراک، پوشاک و مسکن می شود. (الجریری ۱۴۱۷، (۵۵۴در اصطلاح حقوقی نیز، اگرچه تعاریف متعددی از نفقه ارائه شده است، مانند اینکه، نفقه عبارت از چیزهایی است که شخص برای زندگانی، احتیاج به آن دارد و یا حداقلی است از نیازهای زندگی که برای انسان متعارف ضرورت دارد، اما قانون مدنی، خود تعریفی از نفقه ارائه نکرده و فقط در ماده ۱۱۰۷، مصادیق آن را بیان نموده است. قانونگذار در ماده۱۱۰۶ قانون مدنی۱ مقرر می دارد، نفقه یکی از حقوق مالی حاصل از عقد نکاح دائم بر ذمه زوج نسبت به زوجه می باشد که میزان کمیت و کیفیت آن با در نظر گرفتن وضعیت و شئونات اجتماعی، فرهنگی و خانوادگی زوجه تعیین می شود و در عقد منقطع نیز اصل بر عدم تکلیف پرداخت نفقه است مگر در ضمن عقد، نفقه پیش بینی شود.سوالی که در این مقاله در پی یافتن پاسخ آن هستیم این است که آیا زوجه می تواند به طور ارادی حق نفقه خود را ساقط نماید؟ اگرچه تمامی فقها، نفقه را یک اصل مسلم و حکم شرعی تلقی نموده اند اما درباره »شرط سقوط نفقه« سخنی صریح بیان نداشتهاند. تنها مرحومآیت الل۶ه العظمی خوئی، در این مورد اظهار نظر کردهاند. پاسخ به این سوال درگرو شناخت ماهیت نفقه می باشد، چرا که اگر نفقه را یک حق متعلق به زوجه بدانیم از آن جایی که قابلیت اسقاط یکی از ویژگی های "حق" می باشد، پس باید قائل به این نظر بود که زوجه می تواند حق برخورداری از نفقه را از خود ساقط نماید اما اگر نفقه را یک حکم و تکلیف شرعی بدانیم، با توجه به اینکه عدم قابلیت اسقاط از ویژگی های "حکم" می باشد، لذا در این صورت نمی توان شرط خلاف آن را جایز و زوجه را در اسقاط نفقه خود مجاز دانست. با توجه به اینکه در سبب وجوب نفقه تردید و اختلاف نظرهایی وجود دارد، لاجرم، نیازمند بررسی نظرات از لحاظ امکان و زمان اسقاط حق مذکور می باشیم، که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.