وقوع عذاب مسخ بر اساس تعدی از امر خدا و گمراهی از مسیر الهی

معانی و مفاهیم آیات الهی در قرآن کریم و احادیث اهل بیت (ع) با مضامین ارزشمند و تمثیل‌های گوناگونی پیوند خورده است. یکی از شاخص‌ترین و برجسته‌ترین مثل‌هایی که در قرآن کریم به آن اشاره شده است ماجرای اصحاب سبت می‌باشد. با توجه به آیات «ولقد علمتم الذین اعتدوا منکم فی السبت فقلنا لهم کونوا قرده خاسئین» (بقره: ۶۵) و «ورفعنا فوقهم الطور بمیثاقهم وقلنا لهم ادخلوا الباب سجدا وقلنا لهم لا تعدوا فی السبت واخذنا منهم میثاقا غلیظا» (نساء: ۱۵۴) و «لعن الذین کفروا من بنی اسرائیل علی لسان داوود وعیسی ابن مریم ذلک بما عصوا وکانوا یعتدون» (مائده: ۷۸) و «واسالهم عن القریه التی کانت حاضره البحر اذ یعدون فی السبت اذ تاتیهم حیتانهم یوم سبتهم شرعا ویوم لا یسبتون لا تاتیهم کذلک نبلوهم بما کانوا یفسقون» (اعراف: ۱۶۳) و تدبیر در کاربردهای مختلف عبارات «اعتدوا ، تعدوا، یعتدون، یعدون»، مشاهده می‌گردد که عذاب مسخ که اصحاب سبت با آن مواجه گردیدند در پی «تجاوز و نافرمانی از امر خدا» به وقوع پیوسته است حال آنکه این عذاب به لحاظ مسخ جسمانی و ظاهری و نیز به دلیل ناشناخته بودن پیدایش کالبد غیر انسانی از عبرت انگیز‌ترین عذاب‌های الهی به شمار می‌رود. با توجه به آیات «قل هل انبئکم بشر من ذلک مثوبه عند الله من لعنه الله وغضب علیه وجعل منهم القرده والخنازیر وعبد الطاغوت اولئک شر مکانا واضل عن سواء السبیل» (مائده: ۶۰) و «قل یا اهل الکتاب لا تغلوا فی دینکم غیر الحق ولا تتبعوا اهواء قوم قد ضلوا من قبل واضلوا کثیرا وضلوا عن سواء السبیل» (مائده: ۷۷) و «انما جعل السبت علی الذین اختلفوا فیه وان ربک لیحکم بینهم یوم القیامه فیما کانوا فیه یختلفون ادع الی سبیل ربک بالحکمه والموعظه الحسنه وجادلهم بالتی هی احسن ان ربک هو اعلم بمن ضل عن سبیله وهو اعلم بالمهتدین» (نحل: ۱۲۵- ۱۲۴) و تدبیر در عبارات «اضل عن سواء السبیل» و «ضلوا عن سواء السبیل» و «ضل عن سبیله» مشاهده می‌گردد که مفهوم «گمراهی از مسیر الهی» به گونه‌های مختلفی در متن این آیات مورد ملاحظه است حال آنکه در آیات «ولقد علمتم الذین اعتدوا منکم فی السبت فقلنا لهم کونوا قرده خاسئین» (بقره: ۶۵) و «فجعلناها نکالا لما بین یدیها وما خلفها وموعظه للمتقین» (بقره: ۶۶) و «یا ایها الذین اوتوا الکتاب آمنوا بما نزلنا مصدقا لما معکم من قبل ان نطمس وجوها فنردها علی ادبارها او نلعنهم کما لعنا اصحاب السبت وکان امر الله مفعولا» (نساء: ۴۷) و «فلما عتوا عن ما نهوا عنه قلنا لهم کونوا قرده خاسئین» (اعراف: ۱۶۶) و «ولو نشاء لطمسنا علی اعینهم فاستبقوا الصراط فانی یبصرون» (یس: ۶۶) و «ولو نشاء لمسخناهم علی مکانتهم فما استطاعوا مضیا ولا یرجعون» (یس: ۶۷) حالات اصحاب سبت و عبرت از ماهیت عذاب مسخ مورد بررسی قرار گرفته است و در تفاسیر آیات «ولقد آتینا موسی الکتاب من بعد ما اهلکنا القرون الاولی بصائر للناس وهدی ورحمه لعلهم یتذکرون» (قصص: ۴۳) و «فارسلنا علیهم ریحا صرصرا فی ایام نحسات لنذیقهم عذاب الخزی فی الحیاه الدنیا ولعذاب الآخره اخزی وهم لا ینصرون» (فصلت: ۱۶) و «حم عسق» (شوری: ۲-۱) و «سنریهم آیاتنا فی الآفاق وفی انفسهم حتی یتبین لهم انه الحق اولم یکف بربک انه علی کل شیء شهید» (فصلت: ۵۳) نیز به شرح این مفاهیم پرداخته شده است.