گویش تاجیکی شهر غزنی و حومه آن

تاجیک ها بخش عمده یی از باشندگان بومی افغانستان هستند که در منطقه های مختلف این کشور، و به طور اخص در شمال و شمالشرق و غرب و جنوبغرب پراگنده اند. جمعی از آنان در ولایت های غزنی و لوگر زندگی می کنند و در میان مردم این مناطق معروف به ”تاجیک ها”یند. تا نزدیک به پنجاه سال پیش ، اکثریت قریب به اتفاق باشندگان بومی شهر غزنی و تا حدود زیاد حومه آن تاجیک بودند. این ها با گویش خاصی حرف می زنند که در میان مردم این جا مشهور به ”تاجیکی ” است که با تمام گویش های تاجیکان منطقه های دیگر کشور ما فرق دارد. گویش تاجیکی هم با گویش های کوچک و محلی منطقه های دور و نزدیک شهر غزنی همانندی های فراوان دارد هم با گویش تاجیکان ولایت لوگر. این گویش از بسا جهت ها با فارسی معیار در کابل و تهران هم گونی دارد؛ اما در شماری از واجها، هم خوانهای مرکب آغازی ، فرایندهای واجی ، وندها، واژهها، صفت ، ضمیر، بن و شناسه های فعل و کاربرد برخی واژهها و ترکیب ها در جمله تفاوتهایی نیز دارد. در سه چهار دهه پسین ، هم زمان با توسعه شهر غزنی و وارد شدن اقوام دیگر با گویش های متفاوت در این جا، هم چنان گذشت زمان و تسلط فارسی معیار از طریق نهادهای آموزشی دولتی و خصوصی و رسانه های جمعی ، کوچیدنها و...، گویش تاجیکی آرام آرام آن چیرگی دهه های پیشش را از دست داده است و بیم آن می رود که در چند دهه آینده فراموش شود. ما که شاهد نزدیک و نگران این وضعیت هستیم ، در چند سال پسین ، درباره ویژگی ها و واژهها و تعبیرهای این گویش یادداشت هایی از حافظه و گفتار عامه مردم و کتابها کردهم ای. اخیرا این یادداشت ها را با موسفیدان ”شورای اجتماعی غزنه باستان” در میان گذاشته ایم و پس از رفع اشتباهات و کاستی ها، حاصل آن را در یک مقاله گرد آوردهایم . با توجه به ویژگی های خاص این گویش در میان تمام تاجیکان کشور ما، هدف این نوشته ثبت و حفظ داشته ها و ویژگی های آن است که در کل بخشی از پیکره بزرگ زبان فارسی را می سازد. روش گردآوری دادهها تا حدودی کتابخانه یی و بیش تر شخصی و میدانی ، و روش تحقیق آن توصیفی ست .