بررسی شگردهای هنری پیوند آیات و عبارات قرآنی در بافت اشعار پارسی با تکیه برمثنوی غنایی خسرو و شیرین نظامی

مقدمه : سرایندگان نظم فارسی از قرن چهارم به بعد به ویژه ازقرن ششم تا هشتم ، به آفرینش آثاری دست زده اندکه رنگ و بویی اسلامی دارند و از این راه کوشیده اند بر غنای آثارشان بیفزایند. بیشتر شاعران برای بیان افکار، اندیشه ها و احساسات خود از آیات قرآن بهره گرفته و با استشهاد به آیات و عبارات قرآن موجبات پرباری و اعتلای آثارشان رافراهم آوردند.شاعران فارسی زبان ، برای بیان یافته های خود، از کلام قرآن شاهدانی آورده اند که جلوه آن در آیینه سخن ، خلاقانه و هنرمندانه است . آنان در بستر اسلام و در پرتو آموزه های ارزشمند قرآن گنجینه عظیمی از معارف را پدید آوردند. این پرتو افکنی به زبان و ادب فارسی در برخی آثار به شیوه ای بارز جلوه گر شده اما، برای کشف زیبایی ها و التذاذ ادبی دربعضی از سروده های دیگر،نیاز به مداقه وتامل بیشتری می باشد. آنان به نوعی کوشیده اند تا برای ارزش بخشیدن به کلام خویش در مقام بهره گیری ازآیات وعبارات قرآن ، نمونه هایی را ذکر نمایند که گفتارشان متاثر از کلام الهی باشد.هنرنمایی بزرگان شعر و ادب به شکل اشاره و تلمیح گاهی به قصد تیمن وتبرک ، توضیح سخن ، تمثیل ، استناد و استشهاد، تزیین و تجمیل و گاهی نیز به انگیزه هنرنمایی و... به اقتباس و بهره گیری از قرآن ختم شده است .در این بین نظامی از شاعران سرآمد، تربیت یافته و مانوس با مکتب قرآن است و در پنج گنج خود، شیوه ای هنری در اثرپذیریاز قرآن دارد، اشارات و عبارات ، تلمیحات از آن جمله است . این شاعر بلندآوازه به آیات و عبارت های قرآنی ژرف نگری دقیق داشته و شیوه وی در به کارگیری کلام وحی در برخی از آثارش مانند مخرن الاسرار نمود بیشتری دارد، اما در مثنوی عاشقانه خسرو شیرین کم تر آشکار است ، دریافت و تشخیص آن در نگاه اول قدری دشوار به نظر می رسد.روش کار: در این پژوهش ابیاتی از شاعران پارسی گو که در آنها اشاره یا تصریحی به آیه یا عبارتی ازقرآن رفته , گردآوری شده است . شیوه جمع آوری اطلاعات در این پژوهش ، با استفاده ازمنابع معتبر و برمبنای روش اسنادی و کتابخانه ای بوده است .نتیجه گیری : نتایج این تحقیق نشان داد که در اغلب آثاربه جای مانده از ستارگان علم و ادب ، اعم از عارف و غیر عارف به ویژه در نظم ، تاثیرپذیری از آیات و روایات به شکل چشم گیری قابل مشاهده است . دراین رهگذر سرایندگان مسلمان با آفرینش آثار ارزشمند خویش ، پیوندی ژرف بین شعر فارسی و قرآن ایجاد کردند. ازجمله می توان به پیوند آیات وعبارات قرآنی به شکل های ترکیب اضافی و وصفی ،تکمیل وپیوستن با »که « موصوله اشاره کرد. در کارکرد بلاغی - معنایی آیات قرآنی به منظور تکمیل کردن و اتمام شعر به طورمعمول در پایان آن قرار می گیرد که علاوه بر آشنایی زدایی از متن ، آن را برجسته نموده و باعث بروز لذت ادبی در مخاطب می گردد برای انجام این مهم که درحوزه ی پیوند واژگان و آیات قرآن اشعارفارسی ،مصادیق ازدیوان های منظوم شعرا و به طور اخص از مثنوی خسرو شیرین استخراج و به علاقمندان تقدیم گردیده است .