مفاهیم مایا در مثنوی های بیدل، اوپه نیشدها و مکتب ادوایته ودانته

بیدل دهلوی شاعر معروف زبان فارسی در هند است. در زمان بیدل دین هندوئیسم معروف ترین دین در هند، و مکتب ادوایته ودانته ( Advaitavedanta ) یکی از رایج ترین مکاتب عرفانی ودانته ( Vedanta ) در این دین محسوب می شده. بیدل بر زبان فارسی، عربی و سانسکریت تسلط داشته و به مطالعه ی منابع عرفان هندو پرداخته است. با اینکه بیدل در هند و افغانستان و ماوراءالنهر شاعری سرشناس است و پیروان زیادی دارد؛ اما در مثنوی هایش الفاظ و واژگانی به کار رفته که فهم آنها برای ایرانیان مبهم و دشوار می نماید. واژگانی مانند «طلسم، سحر و جادو»، «یرنگ و فریب» و «وهم و گمان» از الفاظ پرکاربرد و کلیدی در مثنوی های بیدل هستند. مسئله ی پژوهش این است که آیا بیدل از عرفان هندو در سرودن مثنوی هایش استفاده کرده است؟ ما برای این منظور مفهوم عرفانی مایا ( Maya ) را که یکی از مفاهیم کلیدی عرفان هندو و مکتب ادوایته ودانته استانتخاب کرده ایم، و سپس با تحقیق و پژوهش در منابع عرفانی این دین از جمله اوپه نیشدها، تشابهاتی را در معانی و مفاهیم مایا و مفاهیم طرح شده در مثنوی های بیدل یافته ایم. مفاهیمی مانند «قدرت خلاقه و استتار»، «طلسم و سحر و جادو»، «نیرنگ و فریب» و «وهم و خیال» چهار مفاهیم بنیادین در عرفان هندو ومکتب ادوایته ودانته هستند که در مثنوی های بیدل نیز مفاهیم کلیدی درک معناست.«برهمن» (Brahman) و «آتمن» (Atman) دو مفهوم کلیدی دیگر در دین هندو و مکتب ادوایته ودانته است که فهم آنها برای درک و دریافت مفاهیم مایا لازم است.