نتایج ارزشیابی های دانشجویی: آیا دیدگاه استاد اهمیت دارد؟

یکی از اهداف ارزشیابی استاد در دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی، ارائه بازخورد مناسب برای اعضای هیات علمی است تا زمینه مناسب برای اصلاح روش های تدریس و بهبود کیفیت آموزش فراهم گردد(۱). با توجه به گسترش سریع ارزشیابی های دانشجویی در دو دهه اخیر و استفاده وسیع از نتایج آن در مراکز دانشگاهی، پژوهشگران تلاش کرده اند با انجام تحقیقاتی در ارتباط با جنبه های مختلف ارزشیابی های دانشجویی و بررسی نقش عوامل زمینه ای از قبیل رتبه علمی، سابقه، سن و جنس اساتید کیفیت اجرای این فرایند را ارتقا دهند(۲). اما علی رغم انجام مطالعات متعدد در ابعاد مختلف ارزشیابی های دانشجویی، در ارتباط با دیدگاه و نگرش اساتید که بدون حمایت و همکاری آنان ارزشیابی های دانشجویی ثمربخش نخواهد بود، تحقیقات بسیار کمی صورت گرفته است(۳). و هیچ یک از این تحقیقات نتوانسته است توضیح دهد که چرا برخی از اساتید با ارزشیابی های دانشجویی موافق و بعضی دیگر مخالفند. برخی از محققین بیان داشته اند اساتیدی که نمره بالایی از دانشجویان دریافت نموده اند احساس مثبتی نسبت به ارزشیابی های دانشجویی دارند(۴). فرانکلین و تیل (Franklin & Theall) در مطالعه ای در دانشگاه بوستون با بررسی اطلاعات و دیدگاه اساتید در باره ارزشیابی های دانشجویی و همچنین عملکرد آموزشی اساتید دریافتند که نگرش مثبت نسبت به ارزشیابی های دانشجویی با عملکرد بهتر همبستگی دارد(۵). با توجه به اهمیت نگرش اساتید نسبت به ارزشیابی های دانشجویی در اخذ بازخورد لازم جهت بهبود کیفیت تدریس، مطالعه حاضر بر اساس سوالات زیر طراحی و انجام گرفته است: آیا نمره ارزشیابی اساتیدی که نگرش مثبت یا منفی نسبت به ارزشیابی های دانشجویی دارند متفاوت است؟ آیا بین نمره ارزشیابی اساتید با نگرش مثبت و منفی نسبت به ارزشیابی های دانشجویی همبستگی وجود دارد؟ این مطالعه توصیفی با هدف بررسی نمرات ارزشیابی اساتید با نگرش مثبت و منفی نسبت به ارزشیابی های دانشجویی در دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز در سال ۱۳۸۹ انجام گرفته است. جامعه مورد بررسی کلیه اعضای هیات علمی غیربالینی به تعداد ۲۰۷ نفر بودند که هر ساله یک نوبت از طریق پرسشنامه مورد ارزشیابی قرار می گرفتند. برای گردآوری داده ها از دو پرسشنامه نظرسنجی از اساتید در باره ارزشیابی های دانشجویی و ارزشیابی استاد توسط دانشجویان استفاده شد. پرسشنامه اول که به منظور بررسی نظرات اساتید به کار گرفته شد با ۲۵ سوال بر مبنای مقیاس ۵ درجه ای لیکرت از کاملا موافقم (نمره ۵) تا کاملا مخالفم (نمره ۱) تنظیم شده بود. روایی پرسشنامه با مراجعه به کارشناسان آموزش پزشکی مورد تایید قرار گرفت و پایایی آن با استفاده از آزمون ضریب آلفای کرونباخ مشخص گردید(۸۲/۰=α). پرسشنامه دوم، پرسشنامه ارزشیابی استاد توسط دانشجویان مشتمل بر ۱۵ سوال پنج گزینه ای از بسیار ضعیف تا عالی با مقیاس نمره گذاری یک تا پنج بود که توسط دفتر ارزشیابی دانشگاه در جلسات پایانی ترم توسط دانشجویان تکمیل شده و پس از جمع بندی، میانگین کل سوالات پرسشنامه به صورت یک نمره به عنوان امتیاز ارزشیابی استاد توسط دانشجویان ثبت می گردید. بر اساس نتایج حاصل از پرسشنامه نظرسنجی اساتید نسبت به ارزشیابی های دانشجویی، اساتید به دو گروه تقسیم شدند. گروه اول اساتیدی که نمره نگرش آنان نسبت به ارزشیابی های دانشجویی مساوی یا بالاتر از ۴ بود، به عنوان گروه موافق و گروه دوم اساتیدی که نمره نگرش سنجی آنان نسبت به ارزشیابی های دانشجویی مساوی یا پایین تر۳ بود به عنوان گروه مخالف در نظر گرفته شدند. سپس میانگین و انحراف معیار نمرات ارزشیابی اساتید در دو گروه موافق و مخالف تعیین و مورد بررسی قرار گرفت. میانگین کلی نمره ارزشیابی اساتید موافق نسبت به ارزشیابی های دانشجویی ۳۵/۰±۱۹/۴ و میانگین کلی نمره ارزشیابی اساتید مخالف ۳۸/۰±۸۷/۳ بود(۰۰۱/۰=p). همبستگی بین نمرات ارزشیابی اساتید و نگرش آنان نسبت به اهداف ارزشیابی های دانشجویی نیز از نظر آماری معنادار بود(۳۸/۰=r). نتایج مطالعه نشان داد که اساتید موافق با ارزشیابی های دانشجویی در مقایسه با اساتید مخالف، نمره ارزشیابی بالاتری از دانشجویان خودشان دریافت نموده اند. این یافته با نتایج مطالعات دیگر همخوانی دارد(۴،۶و۷). احتمالا شیوه تدریس اساتید با نگرش مثبت نسبت به ارزشیابی های دانشجویی بهتر و مناسب تر بوده است. روش تدریس مناسب و موثر علت اصلی احساس خوب و نگرش مثبت آنان نسبت به ارزشیابی های دانشجویی و در نتیجه دریافت نمره بالا از دانشجویان بوده است. این دسته از اساتید به خاطر نگرش مثبت خود بازخورد ناشی از نتایج این ارزشیابی ها را جدی گرفته و به خواسته های دانشجویان پاسخ مثبت داده و با ایجاد تغییرات مناسب در روش تدریس خود رضایت دانشجویان را به خود جلب نموده اند. پژوهشگران معتقدند این دسته از اساتید به خاطر کسب نمرات بالا و نسبتا مطلوب از دانشجویان، به ارزشیابی های دانشجویی خوش بین بوده و انگیزه بیشتری برای پذیرش و به کارگیری نتایج این ارزشیابی ها در اصلاح روش تدریس خود دارند(۸و۹). یافته های این مطالعه همچنین بر همبستگی معنادار بین نمرات ارزشیابی اساتید و دیدگاه آنان نسبت به ارزشیابی های دانشجویی اشاره دارد. اساتیدی که نمره ارزشیابی بالاتری از دانشجویان دریافت کرده اند مخالفت کمتری با ارزشیابی های دانشجویی دارند و بر عکس اساتیدی که نمره ارزشیابی کمتری دریافت کرده اند مخالفت بیشتری با این ارزشیابی ها دارند. به عبارتی می توان گفت موافقت و مخالفت اساتید با ارزشیابی های دانشجویی با میزان رضایت دانشجویان از عملکرد آموزشی آنان همبسته است. به نظر می رسد رفع مشکلات ارزشیابی های دانشجویی و جلب رضایت و اعتماد اساتید می تواند گام موثری در استفاده بهینه از نتایج این گونه ارزشیابی ها در ارتقای کیفیت تدریس و آموزش اساتید در برداشته باشد.