همگرایی فقه جزایی عقلانی-اجتماعی با صلح مداری حقوقی ریشه دار در تمدن شرق

تعامل اقوام بسیار متنوع و ناآشنا با یکدیگر، همواره تنش زا و بسترساز نزاع و اختلاف بر سر داد و ستدها و ارتباطات بوده است. در تاریخ حقوق، صلح جویی و مفاهمه فراتر ازصرف اجرای سازوکارهای رسمی قضایی، در صورت بروز اختلافات حقوقی در تعاملات و ارتباطات راه ابریشم (الگوی صلحجویی حقوقی ترمیمی)، در قیاس با ابزارهای تنبیهی و کیفری، راهگشاتر و کارآمدتر در مراودات میان تمدنی و جغرافیای انسانی باستان ملل شرق– به ویژه در راه ابریشم – بوده است. صلحجویی حقوقی بدون تکیه بر قانونگذاری، به معنای امروزی، و دادرسی قضایی دیوانسالار، فرهنگ صلحجویی و میانجیگری و سازش در جرایم معمول ارتکابی در راه ابریشم را تاریخ این منطقه از جهان، رواج بخشیده است. افزون بر آیین های حل وفصل اختلافات در نظم حقوقی ایران دوره باستان و میانه، فقه اسلامی نیز منبع دیگری در حقوق ایران اسلامی است که سهم بسیار بیشتری از منبع اول در برساخت نظم حقوقی کشورمان داشته است. این مقاله، با روش تحلیلی، پس از نقد برخی خوانشهای فقهی کم لطف به اهمیت عقل محوری و اجتماع مداری، دیالکتیک نص دینی با واقعیت اجتماعی را به صلح جویی عقل مدار و مسالمتآمیز آیین های رفع منازعات کیفری در نظم حقوقی ایران کهن پیوند زده؛ این دو منبع را تار و پود جامه ی فاخر حقوق کیفری ایران اسلامی میداند؛ لباسی که هنوز به درستی بر تن نظام حقوقی ایران نشده است.