سیر تحول آرایه های تزئینی سرسوره های قرآنی قرون اول تا نهم هجری

سال انتشار: 1402
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 29

فایل این مقاله در 16 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

JR_ARJGAP-6-10_011

تاریخ نمایه سازی: 2 آبان 1402

چکیده مقاله:

با ورود اسلام به ایران، هنر کتاب­­آرائی حیاتی دوباره گرفت و اعجاز کلام قرآن و تقدس آن منجر به توجه و تاثیرپذیری و در نتیجه کوشش برای زیبا ساختن نسخ قرآنی شد. با تکیه بر این گزاره اصلی که آثار بر جای مانده نشان می­دهند در قرآن­های خطی، سرسوره و فاصله میان آیات نخستین مکان­هایی بودند که قابلیت تزئین یافتند؛ در پژوهش پیش رو به چرایی این پرسش بنیادی پاسخ داده می­شود که سیر تکاملی سرسوره­های قرآنی در نسخ خطی در سده­های اولیه اسلامی در ایران چه تغییرات بنیادینی داشته­اند و تحول آرایه­ها و رنگبندی آن چگونه بوده است؟ به ­این منظور و با هدف بررسی سیرتکاملی سرسوره­های قرآنی، به بررسی و تحلیل نقوش و رنگمایه­های موجود در آن­ها در نسخ خطی قرآنی در قرون اولیه اسلامی پرداخته شده است. این پژوهش کاربردی به­­روش توصیفی، تحلیلی و تجزیه و تحلیل داده­ها به شیوه استقرایی با تکیه بر منابع کتابخانه­ای و اینترنتی انجام شده­است. یافته­های این پژوهش نشان می­دهند که در سده­های نخستین اسلامی، تزئین ویژه­ای در نسخه­های قرآنی دیده نمی­شود ولی به­تدریج تا سده نهم هجری با افزودن آرایه­های تزئینی کتیبه، نشان و نقوش اسلیمی و ختائی و نیز تنوع در رنگ­بندی و خطوط، تذهیب های تجملی جایگزین تذهیب های ساده به­کار­رفته در قرآن­های سده های اولیه شده اند و همچنین بررسی ها نشان می دهند که نقوش و رنگ های به­کار­رفته در آرایه های قرآنی ابزار­های مناسبی برای شناسایی هنرهای قرآنی هستند.

نویسندگان

ویانا میرزائی

کارشناسی ارشد پژوهش هنر، دانشکده هنر، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران. نویسنده مسئول.

فاطمه کاتب

استاد گروه پژوهش هنر، دانشکده هنر، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران.

مراجع و منابع این مقاله:

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :
  • منابعاتینگهاوزن، ریچارد (۱۳۸۷). تذهیب نسخ خطی، ترجمه زهرا باستی، تهران: ...
  • اصغری هاشمی، محمدجواد (۱۳۸۸). شیوه­نامه تصحیح متون، قم: دلیل ما ...
  • پوپ، آ.اپهام (۱۳۸۴). سیر و صور نقاشی ایران، ترجمه یعقوب ...
  • پوپ، آ.اپهام (۱۳۸۷). شاهکارهای هنر ایران، ترجمه پرویز ناتل خانلری. ...
  • احمد زاده، سعادت (۱۳۸۰). تذهیب در هنر کتاب آرایی ایران، ...
  • افشار مهاجر، کامران (۱۳۸۰). «تاثیر صفحه­آرایی قرآن­های خطی بر گرافیک ...
  • برزین، پروین (۱۳۴۵). «نگاهی به سابقه تاریخی کتابت قرآن»، هنر ...
  • پاکباز، رویین (۱۳۸۱). دایره المعارف هنر، چاپ سوم، تهران: فرهنگ ...
  • خلیلی، ناصر (۱۳۸۰). کارهای استادانه، تهران: کارنگ ...
  • زارعی، محمدابراهیم (۱۳۹۳). «بررسی و تحلیل نسخه خطی قرآن نگل»، ...
  • تفرشی، محمد (۱۳۸۸). بررسی هنر تذهیب در قرآن­های سده­های نخستین ...
  • توسلی، وحید؛ عظیمی، حبیب الله (۱۳۹۴). «بررسی ویژگی های آرایه ...
  • سلیمان، فهمیده (۱۳۹۵). کلام قدسی در هنر بشری، مشهد: بنیاد ...
  • شیخی، علیرضا؛ عباسی شوکت آباد، امیرحسین (۱۴۰۱). «بیان تصویری در ...
  • عفیفی، ابوالعلا (۱۳۴۲). «ملامتین و صوفیان و جوانمردان»، ترجمه علی ...
  • غفوری فر، فاطمه، و شمیلی، فرنوش (۱۳۹۷). «بررسی مولفه های ...
  • منشی قمی، میراحمد (۱۳۵۱). گلستان هنر، تصحیح احمد سهیلی خوانساری، ...
  • میرزائی، ویانا (۱۴۰۲). طلا در کتاب­آرائی ایرانی، تهران: سنجش ...
  • مجرد تاکستانی، اردشیر (۱۳۷۲). شیوه تذهیب، تهران: سروش ...
  • نظری، مزدک؛ تابع، افسانه (۱۴۰۱). «بازخوانی کارکرد زبانی گیاهان مقدس ...
  • یزدان جو، پریسا (۱۳۸۸). «تذهیب»، دانشنامه جهان اسلام، جلد ۶، ...
  • ReferencesAfshar Mohajer, K. (۲۰۰۱). The effect of linear Qurans layout ...
  • Afifi, A. (۱۹۶۳). The Malamatin, the Sufis, and the Javan-mardan ...
  • Asghari Hashemi, M. (۲۰۰۹). Methodology for Correcting Texts, Qoam: Dalilema, ...
  • Barzin, P. (۱۹۶۶). A look at the historical record of ...
  • Ettinghausen, R. (۲۰۰۸). Illuminated manuscripts, Translated by Zahra Basti, Tehran: ...
  • Ghafouri Far, F.; Shamili, F. (۲۰۱۸). “Investigation of structural components ...
  • Khalili, N. (۲۰۰۱) Master's Work, Tehran: Karng, (Text in Persian) ...
  • Monshi Ghomi, M. A. (۱۹۷۲) Golestan Honar, Translated by Ahmad ...
  • Mirzaei, V. (۲۰۲۳). Gold in Book Gilding, Tehran: Sanjesh, (Text ...
  • Mojarrad Takestani, A. (۱۹۹۳). The Path of Illumination, Tehran: Soroush, ...
  • Nazari, M.; Tabe, A. (۲۰۲۲). “Readout of the linguistic function ...
  • Pakbaz, R. (۲۰۰۲). Encyclopedia of Art, Tehran: Contemporary Culture, (Text ...
  • Pope, A. U (۲۰۰۸), Survey of Persian Art, Translated by ...
  • Saadat Zadeh, A. (۲۰۰۱). Illuminated in Iranian Book Layout Art, ...
  • Suleman, F. (۲۰۱۶). Holy Theology in Human Art, Mashhad: Islamic ...
  • Sheikhi, A. R.; Abbasi Shokat Abad, A. H. (۲۰۲۲). “Visual ...
  • Tafreshi, M. (۲۰۰۹). Studying the art of illumination in the ...
  • Tavassoli, V.; Azimi, H. (۲۰۱۵). “Investigating the characteristics of arrays ...
  • Zarei, E. (۲۰۱۴). Analysis of the Quranic manuscript of Negel”, ...
  • Yazdanjo, P. (۲۰۰۹). “Illumination”, Encyclopaedia of Islam, ۶, ۷۶۹-۸۰۱, (Text ...
  • نمایش کامل مراجع