تدوین و هنجاریابی آزمون رشدی زبان فارسی

هدف هدف اصلی این پژوهش در فقدان آزمون رشدی با هنجار متناسب با سن رشد کودکان برای زبان فارسی، تدوین آزمون رشدی روا و معتبر برای گردآوری داده های هنجار از کودکان ۳ -۷ ساله سالم فارسی زبان ایرانی است. از این آ زمون می توان برای شناسایی اختلال زبانی و سنجش شدت آن در کودکان فارسی زبان۳ تا ۷ ساله دارای اختلال های رشدی زبان در مقایسه با همتایان سنی آن ها نیز استفاده کرد. روش بررسی پژوهش حاضر به منظور تدوین و هنجاریابی آزمون رشدی زبان فارسی به عنوان یک ابزار توصیفی روا و معتبر، در ۳ مرحله انجام شد. ابتدا پیش نویس سازه نخست آزمون با درنظر گرفتن مختصات زبانی و فرهنگی زبان فارسی و مطالعات پیشین برای سطوح زبانی واج شناختی، تک واژشناختی، نحوی، معناشناختی وکاربردشناختی با ۹ آزمایه، ۱۸۰ گویه و دو داستان تصویری تدوین شد. نسخه نخست آزمون بر روی ۲۰۰ کودک سالم ۳ تا ۸ سال فارسی زبان تهرانی برای سنجش حساسیت آزمایه ها برای گروه های مختلف سنی اجرا شد. نتایج این نسخه به وسیله ۳ متخصص آسیب شناس گفتار و زبان خبره و ۳ زبان شناس بالینی بررسی و نسبت روایی محتوایی آن به دست آمد. نتایج این مرحله در کارگاه بالینی برای ۲۰ تن از متخصصان گزارش شد. در مرحله دوم باتوجه به نتایج و پیشنهادها اصلاحات لازم در سازه آزمون و گویه ها انجام شد. همچنین آزمایه «تک واژ جمع» که از حساسیت تشخیصی کافی برخوردار نبود، حذف و آزمایه «تعریف واژه» که در سایر آزمون های رشدی کاربرد داشت، به ساختار آزمون افزوده شد. نسخه نهایی آزمون با ۹ آزمایه، ۱۰۵ گویه و ۲ داستان تصویری برای کودکان ۳ تا ۷ تدوین شد. نتایج نشان داد آزمون برای گروه سنی ۸ سال از حساسیت تشخیصی هنجار برخوردار نیست. سپس نسخه پالایش شده به صورت پایلوت بر روی ۲۰۰ کودک فارسی زبان در جامعه نمونه اجرا و روایی و اعتبار آن محاسبه شد. برای بررسی روایی صوری و محتوایی نسخه نهایی آزمون از نظرات ۸ متخصص گفتاردرمانی و زبان شناسی و برای بررسی روایی سازه از ماتریس همبستگی و تحلیل عاملی تاییدی و برای تعیین اعتبار آن از آلفای کرونباخ استفاده شد. در مرحله سوم نسخه نهایی آزمون به روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای تصادفی در ۵ استان منتخب تهران، مازندران، فارس، اصفهان و خراسان از ۱۲۰۰ کودک ۳ تا ۷ ساله مهدکودک ها و مدارس در دسترس به وسیله آسیب شناسان گفتار و زبان آموزش دیده اجرا و داده های گویه ها و نمونه گفتارهای پیوسته ضبط شده به کمک نسخه ۲۰ نرم افزار SPSS تجزیه وتحلیل شد. یافته ها روایی محتوایی ۰/۷۸ و اعتبار آزمون ۰/۷۶ به دست آمد. علاوه بر تایید روایی سازه و روایی تشخیصی آزمون، همبستگی بین آزمایه ها و نمره کلی آزمون نیز در سطح ۰/۰۱ (با همبستگی ۰/۲۰ تا ۰/۸۳) معنادار بود. هنجار گروه های سنی در بازه سنی ۶ ماهه و یکساله به صورت نمره استاندارد محاسبه و در جدول ها گزارش شد.  نتیجه گیری آزمون رشدی زبان فارسی می تواند ابزاری با روایی و اعتبار مناسب برای سنجش هنجار زبانی کودکان گروه های سنی ۳ تا ۷ ساله باشد. هنجارهای سنی به دست آمده در این پژوهش، می تواند به عنوان معیاری برای تعیین فاصله سن تقویمی با سن زبانی کودکان ۳ تا ۷ سال و تعیین شدت آسیب باشد. از هنجارهای سنی آزمون نیز می توان برای ارزیابی و تعیین میزان پیشرفت کودکان پس از توان بخشی استفاده کرد.