بررسی پراکنش گونه های مختلف پسته وحشی در استان مرکزی

پسته وحشی از جمله گونه های با ارزشی است که در دورترین نقاط کشور ایران سطح قابل توجهی را به خود اختصاص داده است . این گونه به لحاظ اقتصادی از نظر تولید صمغ (سقز) و استفاده از آن در تولید انواع مواد دارویی و بهداشتی ، تولید میوه در تغذیه ، شاخ و برگ آن در تولید علوفه دام و چه به لحاظ نقش آن در حفاظت خاک و جلوگیری از فرسایش ، تلطیف آب و هوای منطقه ، تامین آبهای زیرزمینی ، مامن و ماوای حیات وحش و همین طور مقاومت بسیار بالای آن در تحمل خشکی و سایر شرایط نامناسب اقلیمی از ارزش و اهمیت خاصی در کشور برخوردار است . بنابراین شناسایی و بررسی دقیق این گونه و مشخصات رویشگاهی و تعیین دقیق سطح پراکنش آن در مناطق مختلف کشور جهت اجرای برنامه های توسعه از ضرورتی خاص برخوردار است . بر اساس این تحقیق تعداد ۱۶ منطقه رویشی با سطحی معادل ۲/۲۲۱۶ هکتار در قالب ۱۹ پلی گون مربوط به دو گونه P.khinjuk و P. atlantica می باشد مشخص گردیده و نسبت به تهیه نقشه شیب و جهتهای جغرافیایی و سایر خصوصیات اقلیمی آنها اقدام شده است. بررسی خصوصیات کمی و کیفی توده ها شامل ارتفاع درختان، ارتفاع تنه و تاج، قطر برابر سینه، قطر بزرگ و کوچک تاج، نوع زادآوری (دانه زاد یا شاخه زاد)، سلامت تنه و تاج، تعداد پایه ها به تفکیک نر و ماده، میزان بذر هر پایه، کیفیت بذرها و سایر مولفه های دیگر در پنج قطعه نمونه انتخابی۲ m ۱۶۰۰ با در نظر گرفتن نوع اقلیم نیزاز جمله هدف هایی بوده که در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفته است . براساس نتایج حاصل از این تحقیق، محدوده گسترش این گونه ها از ۱۰۸۰ متر از سطح دریا (کوه نظر کرده واقع در شهرستان ساوه ) تا ۲۴۰۰ متر از سطح دریا (کوه سیاه هند واقع در شهرستان دلیجان ) امتداد دارد. حداکثر تراکم پایه ها بین ۱۰۰-۷۰ اصله در هکتار بوده که به مناطق کوه سقز واقع در شهرستان تفرش با مساحت ۴/۱۶ هکتار و قسمتهای پایین کوه لجور واقع در بخش خنداب در شهرستان شازند با ۷/۲۴ هکتار تعلق دارد. در بین ۱۹ واحد یا پلی گون مشخص شده تنها تعداد ۱۰ پلی گون در ۷ منطقه جغرافیایی با وسعتی برابر ۱۸۷۲ هکتار در طبقه تراکم ۱۰۰-۱۵ درخت در هکتار بوده و بقیه مناطق یعنی ۹ پلی گون دیگر، تراکم درختان در محدوده های بین ۲-۱، ۵-۲ یا  ۱۰- ۵ پایه با وسعت ۱ یا ۵ هکتار قرار دارند. در میان ۷ منطقه عمده که شامل ۱۰ پلی گون می باشد، بیشترین سطح متعلق به جهت جغرافیایی شمال شرقی بوده که برابر ۹/۷۲۱ هکتار یا ۴۰% می باشد. جهت جنوب غربی با وسعت ۸۴/۴۳۰ هکتار برابر ۲۴% جهت شمال غربی با وسعت برابر ۲۵/۲۸۴ هکتار برابر ۱۶%، جهت جنوب با ۹/۱۲ هکتار برابر ۱%، جنوب شرق ۱۶%، غرب با وسعتی برابر ۳۶/۱۴ هکتار و همین طور جهت شرقی با وسعت ۸۸/۸ هکتار و مناطق مسطح وسعتی برابر ۱۲ هکتار و معادل ۱% را. به خود اختصاص داده است. حداکثر پراکنش پسته وحشی در شیب ۱۰-۰ درجه مشاهده گردیده است که سطحی برابر ۳۲/۶۴۷ هکتار معادل ۳۷% را به خود اختصاص داده است . طبقات شیب ۲۰- ۱۰درجه با سطحی معادل ۴۱/۴۸۶ هکتار یا ۲۸%، ۳۰-۲۰ درجه برابر ۸۲/۲۸۰ هکتار یا ۱۶%، ۴۵-۳۰ درجه برابر  ۴۱/۱۹۵ هکتار برابر ۱۱%، شیب ۶۰-۴۵ درجه برابر ۰۹/۱۱۱ هکتار یا ۶% و در نهایت شیب ۸۰-۶۰ درجه برابر ۹۲/۲۷ هکتار یا ۲% به ترتیب در رده های بعدی قرار دارند.