تنوع زیستی، بومزادی و وضعیت حفاظتی گونه های گیاهی منطقه حفاظت شده پلنگ دره استان قم

سال انتشار: 1402
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 61

فایل این مقاله در 18 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

JR_ENVJ-8-81_004

تاریخ نمایه سازی: 7 بهمن 1402

چکیده مقاله:

مقدمه: گیاهان نقش کلیدی در تعادل اکوسیستم داشته و بنابراین برای پایداری محیط زیست حیاتی هستند. شناخت عناصر گیاهی موجود در یک منطقه به عنوان اصل زیربنایی برای سایر تحقیقات محسوب شده است و می­ تواند نقطه شروعی برای مطالعات تکمیلی آینده باشد. تنوع زیستی یکی از جنبه های مهم حیات، به ویژه با توجه به اقلیم و کاربری زمین می ­باشد. تخریب محیط ­زیست و منابع طبیعی موجب انقراض گونه­ های گیاهی و جانوری و درنتیجه کاهش تنوع زیستی در جهان شده است. نظر به این که امروزه انسان­ ها با مشکلات متعدد محیط زیستی و تهدید تنوع زیستی مواجه هستند، بهترین راه برای نجات تنوع زیستی و درک ارزش­ های آن، ارزیابی و پایش مستمر زیستگاه هاست. پژوهش حاضر با هدف بررسی و تحلیل تنوع زیستی گیاهی منطقه حفاظت شده پلنگ دره در استان قم و همچنین تعیین وضعیت بومزادی و حفاظتی گونه­ های گیاهی منطقه انجام شده است. اطلاعات و نتایج بدست آمده از این تحقیق می­ تواند در تبیین جایگاه مناطق حفاظت شده در حفظ و نگهداری ذخایر ژنتیکی، سلامت محیط زیست و تدوین برنامه ­های مدیریتی- حفاظتی مناسب، مورد استفاده قرار گیرد. مواد و روش ­ها: منطقه حفاظت شده پلنگ­دره استان قم در جنوب غربی و۵۰ کیلومتری شهرستان قم واقع شده است. به منظور آشنایی با فلور منطقه طی بازدیدهای دوره­ای، جمع ­آوری نمونه ­های گیاهی در فصول رویشی دو سال متوالی انجام گردید. پس از جمع­ آوری نمونه ­ها، ضمن یادداشت کردن مختصات محل، ارتفاع محل جمع ­آوری و ویژگی ­های گیاه، نمونه ­ها پرس و خشک شدند و سپس بر اساس روش ­های رایج و با استفاده از منابع معتبرگیاه ­شناسی شناسایی شدند. ضمن تعیین وضعیت بومزادی و حفاظتی گونه ­های گیاهی، شکل زیستی گیاهان براساس روش رانکیه و پراکنش جغرافیایی گونه­ های گیاهی منطقه با استفاده از تقسیم­ بندی زهری و لئونارد تعیین شد. به منظور ارزیابی تنوع زیستی پوشش گیاهی در امتداد یک شیب ارتفاعی، ارتفاع از سطح دریا در منطقه مورد مطالعه، به سه طبقه (۱۶۰۰-۱۹۰۰،۱۳۰۰-۲۲۰۰،۱۶۰۰-۱۹۰۰ متر) تقسیم شد. نمونه­ برداری به صورت سیستماتیک- تصادفی از طبقات مختلف ارتفاعی منطقه مورد مطالعه انجام و شاخص ­های تنوع زیستی محاسبه گردید.نتایج: نتایج نشان ­دهنده وجود ۱۷۱ گونه گیاهی متعلق به ۱۲۶ سرده و ۴۶ تیره در منطقه مورد مطالعه می ­باشد. بزرگترین تیره گیاهی منطقه تیره کاسنی (Asteraceae) است. از نظر شکل زیستی، ۴۵ درصد گونه­ها به همی­کریپتوفیت ­ها و ۲۲ درصد به تروفیت­ ها تعلق دارند. بررسی کورولوژی گونه ­ها نشان می­ دهد که بیش از ۶۵ درصد فلور منطقه به ناحیه رویشی ایران - تورانی و ۱۲ درصد به ناحیه رویشی ایران - تورانی و مدیترانه­ ای تعلق دارند. ۱۵درصد از گونه­ های شناسایی شده بومزاد ایران بوده و برخی از گیاهان در فهرست گونه­ های آسیب­ پذیر و یا در معرض خطر انقراض قرار دارند. ارزیابی شاخص ­های تنوع زیستی در طبقات مختلف ارتفاعی نشان می­ دهد که شاخص ­های تنوع گونه ­ای و غنای گونه ­ای در طبقه ارتفاعی حدواسط به بیشترین حد خود رسیده و با افزایش ارتفاع از تنوع گونه ­ای کاسته می­ شود.بحث: شناخت عناصر گیاهی یک منطقه یک اقدام ضروری و قدم اول در حل مسائل اکولوژیکی مانند حفاظت زیستی و مدیریت منابع طبیعی و ارزیابی شرایط محیط زیستی است. حضور فراوان برخی عناصر گیاهی شاخص تخریب و همچنین فراوانی تروفیت­‍ ها در منطقه مورد مطالعه، نشان­ دهنده اقلیم خشک و کمبود نزولات جوی و همچنین تخریب­ های صورت گرفته در منطقه به علت چرا و فعالیت­ های انسانی غیرمجاز می ­باشد. از آن جائی که منطقه مورد مطالعه یک منطقه حفاظت شده بوده و از پوشش گیاهی متنوع و بومزادی مناسبی بهره می­ برد، و برخی از گیاهان بومزاد منطقه مستعد آسیب­ پذیری و یا در معرض خطر قرار دارند، مدیریت دقیق­تر حفاظتی باید در دستورکار قرار گیرد.

نویسندگان

رضا شیخ اکبری مهر

گروه زیست شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه قم، قم، ایران

زهرا خلیلی

گروه علوم محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

یونس عصری

بخش تحقیقات گیاه شناسی، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

مهدی رمضانی

گروه علوم محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

مراجع و منابع این مقاله:

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :
  • Abbas, A.M., Al-Kahtani, M.A., Alfaifi, M.Y., Elbehairi, S.I. and Badry, ...
  • Abolhasani, F., Kharazian, N. and Jalilian, N., ۲۰۲۰. Floristic studies, ...
  • Akhani, H., Mahdavi, P., Noroozi, J. and Zarrinpour, V., ۲۰۱۳. ...
  • Ansari, A.A., Gill, S.S., Abbas, Z.K. and Naeem, M., ۲۰۱۷. ...
  • Archibold, O.W., ۱۹۹۵. Ecology of World Vegetation. Chapman & Hall, ...
  • Asri, Y., ۲۰۰۶. Plant ecology. Payame noor university publications, Tehran, ...
  • Assadi, M. (Chief ed.), ۱۹۸۸-۲۰۲۱. Flora of Iran, Vols. ۱-۱۵۱. ...
  • Belanger, J. and Pilling, D., ۲۰۱۹. FAO commission on genetic ...
  • Breitschopf, E. and Brathen, K.A., ۲۰۲۳. Perception and appreciation of ...
  • Cardinale, B.J., Duffy, J.E., Gonzalez, A., Hooper, D.U., Perrings, C., ...
  • Chawal. A., Rajkumar. S., Singh. K.N., Lal, B., Singh, R.D. ...
  • Corlett, R.T., ۲۰۱۶. Plant diversity in a changing world: Status, ...
  • Dolatkhahi, M., Yousefi, M. and Asri, Y., ۲۰۱۱. Floristic studies ...
  • Ebert, A.W. and Engels, J.M.M., ۲۰۲۰. Plant Biodiversity and Genetic ...
  • Ejtehadi, H., Sepehri, A. and Akkafi, H., ۲۰۰۹. Methods of ...
  • Ezazi, A., Rahchamani, N. and Ghahremaninejad, F., ۲۰۱۴. The flora ...
  • Ghelichnia, H., ۲۰۱۴. Flora and vegetation of Mt Damavand in ...
  • Grman, E., Zirbel, C.R., Bassett, T. and Brudvig, L.A., ۲۰۱۸. ...
  • Hasanzadeh, F., Kharazian, N. and Parishani, M.R., ۲۰۱۸. Floristic, life ...
  • Hedge, I.C., Wendelbo, P., ۱۹۷۸. Patterns of distribution and endemism ...
  • IUCN, International Union for Conservation of Nature, ۲۰۲۲. IUCN Red ...
  • Iva Apostolova, I., Sopotlieva, D., Valcheva, M., Ganeva., A., Shivarov, ...
  • Jafari, Z. and Nasri, M., ۲۰۲۲. Floristic study of Qom ...
  • Jalili, A. and Jamzad, Z., ۱۹۹۹. Red data book of ...
  • Krebs, C.J., ۱۹۹۹. Ecological Methodology. ۲nd Ed. Benjamin-Cummings Pub. New ...
  • Léonard, J., ۱۹۸۸. Contribution a l'étude de la flore et ...
  • Maassoumi, A.A., ۲۰۰۵. Astragalus of Iran. Vol. ۵, Research institute ...
  • Mahdavi, P., Akhani, H. and Van der Maarel, E., ۲۰۱۳. ...
  • Mehrabian, A.R., Abdoli, A., Mostafavi, H., Mahini, A.R.S., Ahmadzadeh, F. ...
  • Mirjalili, A., zarekia, S. and Jafarian Jeloudar, Z., ۲۰۲۱. Effect ...
  • Mirzahasanlou, J.P., Abedi, M., Sattarian, A. and Habibi, M. ۲۰۱۸. ...
  • Moghanloo۱, L., Ghahremaninejad, F., Bidarlord, M. and Norastehnia, A., ۲۰۲۳. ...
  • Mohammadzadeh, A., Basiri, R. and Torahi, A., ۲۰۱۵. Evaluation of ...
  • Moradi, A., Afsharzadeh, S., Hamzehee, B. and Mozaffarian, V., ۲۰۲۰. ...
  • Moradpoor, S., Pakravan, M. and Jafari, A.O., ۲۰۱۹. The Floristic ...
  • Morris, E.K., Caruso, T., Buscot, F., Fischer, M., Hancock, C., ...
  • Naghipour, A.A., Heidariani Aghakhani, M. and Tavakoli, H., ۲۰۱۱. Investigation ...
  • Naqinezhad, A., Seyed Akhlaghi, S.A. and Saeidi Mehrvarz, S., ۲۰۱۵. Relationships between ...
  • Noroozi, J., Talebi, A., Doostmohammadi, M., Manafzadeh, S., Asgarpour, Z. ...
  • Pant, S. and Samant, S.S., ۲۰۱۲. Diversity and regeneration status ...
  • Pyra, N., Panahy Mirzahasanlou, J., Behmanesh, B. and Beygmohammadi, M., ...
  • Raunkiaer, C., ۱۹۳۴. Life Forms of Plants. The Clarendon Press, ...
  • Ravanbakhsh, M. and Amini, T., ۲۰۱۳. Study on floristic composition, ...
  • Rechinger, K.H., ۱۹۶۳-۲۰۱۵. Flora Iranica. Vols. ۱-۱۸۱. Naturhistorichen museums, Wien, ...
  • Salehpour, Z., Jafari, A. and Alirezanejad, A., ۲۰۱۳. Investigating vegetation ...
  • Sheikhakbari-Mehr, R., Maassoumi, A.A., Saidi, A., Kazempour Osaloo, S. and ...
  • Sokhanvar, F., Ejtehadi, H., Vaezi, J., Memariani, F., Joharchi, M.R. ...
  • Tavakkoli, Z. and Mozaffarian, V., ۲۰۰۵. Survey to flora of ...
  • Zhu, Y., Shan, D., Wang, B., Shi, Zh., Yang, X. ...
  • Zohary, M., ۱۹۷۳. Geobotanical foundations of the Middle East, Vols ...
  • نمایش کامل مراجع