بررسی اثرات هنجارهای قانونی، مشارکتی و باورها بر شاخص مشارکت و رفتار آبخیزنشینان (مورد مطالعه: حوزه آبخیز بنچله، شهرستان روانسر)
سال انتشار: 1403
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 17
فایل این مقاله در 15 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد
- صدور گواهی نمایه سازی
- من نویسنده این مقاله هستم
استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:
شناسه ملی سند علمی:
JR_IWM-4-1_001
تاریخ نمایه سازی: 28 فروردین 1403
چکیده مقاله:
چکیده مبسوطمقدمه: منابع آب وخاک از مهمترین عوامل تولید انرژی موردنیاز انسانها هستند. به منظور حفاظت از منابع آب وخاک برحسب شرایط هر منطقه شیوههای مدیریتی مختلفی اعمال میشود. مشارکت همگانی آبخیزنشینان و تغییر در رفتار آنها از ابزارهای اساسی هر برنامه مدیریتی پایدار خواهد بود. ازآنجاکه هنجارها بر مشارکت و رفتار جوامع محلی اثرگذار است؛ بنابراین، هدف از این پژوهش بررسی هنجارهای موثر بر مشارکت و رفتار آبخیزنشینان در اجرای پروژههای حفاظت آب وخاک است.مواد و روش ها: این پژوهش به روش توصیفی - تحلیلی انجام گرفت. به این منظور حوزه آبخیز بنچله در شهرستان روانسر به عنوان منطقه موردمطالعه انتخاب شد. برای جمعآوری اطلاعات میدانی، از پرسشنامه استفاده گردید. جامعه آماری این تحقیق کلیه سرپرستان خانوارهای آبخیزنشینان این حوزه به تعداد ۵۶۹ نفر بودند. از میان آنها با استفاده از فرمول کوکران و تطبیق با جدول مورگان، ۲۲۹ نفر با روش تصادفی ساده مورد پرسشگری مستقیم قرار گرفتند و پرسشنامهها را تکمیل نمودند. محور پرسشها متمرکز بر سه متغیر وابسته (هنجارهای قانونی، باورهای هنجاری و هنجارهای مشارکتی) است که بر شاخص مشارکت و رفتار آبخیزنشینان اثرگذار هستند؛ بنابراین هرکدام از این متغیرها، از گویههای متعددی تاثیرپذیر هستند. در بخش تجزیه وتحلیل اطلاعات جمع آوری شده از آمارههای توصیفی (فراوانی، درصد، میانگین و غیره) و آمارههای استنباطی (آزمون همبستگی اسپیرمن و رگرسیون گام به گام) استفاده شد. با توجه به این که در مطالعه سه گروه متغیر وابسته (قانونی، باوری، مشارکتی) تحت تاثیر گویههای متفاوت بوده و چند متغیر مستقل وجود داشته است، از رگرسیون گام به گام استفاده شد. قبل از انجام رگرسیون برای بررسی آزمون همخطی، میزان همخط بودن متغیرهای مستقل موردنظر، موردبررسی قرار گرفتند. همچنین، برای تعیین اهمیت نسبی هر یک از متغیرهای مستقل در میزان مشارکت و رفتار آبخیزنشینان از مقادیر استانداردشده بتا استفاده شد.نتایج و بحث: نتایج میانگین رتبهای هر یک از گویههای هنجارهای قانونی موثر بر مشارکت و رفتار آبخیزنشینان در پروژههای حفاظت از آب وخاک نشان میدهد که گویههای "افرادی که به منابع آب وخاک آسیب می زنند باید جریمه شوند" و " قوانین موجود برای متقاعد کردن افراد در زمینه حفاظت از منابع آب وخاک مفید است" به ترتیب بیشترین و کمترین اهمیت را بر روی هنجارهای قانونی با مشارکت و رفتار آبخیزنشینان دارد. نتایج میانگین رتبهای هر یک از گویههای باورهای هنجاری موثر بر مشارکت و رفتار آبخیزنشینان در پروژههای حفاظت از آب وخاک نشان میدهد که بیشترین میانگین رتبهای مربوط به "جامعه از من انتظار دارند که به منابع آب وخاک آسیبی نزنم." و کمترین رتبه مربوط به "کارشناسان انتظار دارند تا خاک را تخریب نکنم." است. نتایج میانگین رتبهای هر یک از گویههای هنجار مشارکتی موثر بر مشارکت و رفتار مشارکتی آبخیزنشینان در پروژههای حفاظت از آب وخاک نشان میدهد که از دیدگاه آنها گویه "در احداث سدهای رسوبگیر داوطلبانه مشارکت میکنم." و گویه "حاضرم برای اجرای پروژههای حفاظت از آب وخاک، هزینه پرداخت کنم." به ترتیب بیشترین و کمترین اهمیت را بر روی مشارکت و رفتار آبخیزنشینان در پروژههای حفاظت از آب وخاک دارد. نتایج حاصل از آزمون اسپیرمن نشان داد که هر سه متغیر مستقل هنجارهای قانونی، باورهای هنجاری و هنجارهای مشارکتی با مشارکت و رفتار آبخیزنشینان رابطه مثبت و معناداری دارند. همچنین، نتایج حاصل از رگرسیون و مقادیر بتا نشان داد که به ترتیب شاخصهای هنجارهای قانونی، باورهای هنجاری و هنجارهای مشارکتی دارای بیشترین اولویت در مشارکت و رفتار جوامع محلی بودند.نتیجه گیری: نتایج میانگین رتبهای هر یک از گویههای مشارکت آبخیزنشینان و رفتار آنها برای مشارکت در پروژههای حفاظت از آب وخاک نشان میدهد که گویههای مراقبت آبخیزنشینها از پروژهها پس از اتمام آن، مشارکت در پروژه احداث سیلبند ملات-سیمانی بیشترین تاثیر را بر روی میزان مشارکت و رفتار مشارکتی آنها دارند. همچنین، گویههای مشارکت در پروژه ساخت سیلبند گابیونی و تمایل و نیت آبخیزنشینها نسبت به حفاظت آب وخاک کمترین تاثیر را بر روی مشارکت و رفتار آبخیزنشینان نسبت به حفاظت از آب وخاک داشتند. به طورکلی، توجه به هنجارها، باورها، رفتارها و نگرشهای جوامع محلی باید در دستور کار مدیران و برنامهریزان قرار بگیرد تا مسیرهای حفاظتی از منابع آب وخاک هموار شود.
کلیدواژه ها:
نویسندگان
عادل سلطانی
گروه آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران
رضا قضاوی
گروه آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران
سیامک دخانی
گروه آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران
مراجع و منابع این مقاله:
لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :