توسعه و آزادی ؛ با نگرشی بر برنامه های توسعه در ایران

این مقاله به بررسی تعادل میان توسعه و آزادی و تاثیر متقابل این دو مفهوم بر یکدیگر می پردازد. بررسی مطالعات توسعه نشانگر آن است که آزادی هم ابزار ها و هم هدف و غایت توسعه است . آزادی درنقش ابزاری در پنج مولفه و شاخص مهم اقتصادی ، سیاسی ، شفافیت ، امنیت و اجتماعی - فرهنگی مورد بحث قرار گرفته است . با وجود آن که کشور ایران در آمارهای مراکز مالی و بانکی جزء ۳۰ کشور ثروتمند جهان محسوب می شود اما دولت ها بویژه پس از انقلاب ۵۷ ناتوان از تولید ثروت با وجود این پشتوانه بزرگ منابع بالقوه در برنامه های توسعه خود بوده اند . بنظر می رسد ؛ فقدان درک مفهوم آزادی و نقض نقش نهادی و اساسی آن به عنوان هدف و غایت توسعه در برنامه های توسعه پنج ساله ، ناگزیر به نقض و بی توجهی به نقش آزادی های ابزاری در قالب شاخص های غیر حصری فوق انجامیده است ، بطوری که گسترش فقر، بیکاری ، نابرابری فرصت ها وامکانات در شئون گوناگون اقتصادی ، اجتماعی ، آموزشی و ...، نقض کرامت و حقوق انسانی در سطح آزادی های منفی ، عدم شفافیت در زمینه پولشویی و تامین مالی تروریسم و گفتمان امنیتی هویت گرا عملا قرار گرفتن در مسیر فرایند توسعه را اگر نگوییم غیر ممکن ، بسیار دشوار نموده است وجامعه ایرانی و حاکمیت آن برای برون رفت از این چالش بزرگ و عقب افتادگی ، ناگزیر از پذیرش مفهوم آزادی به عنوان هدف غایی برنامه های توسعه با کنار گذاشتن اهداف مبتنی بر ایدئولوژی و نیز بکارگیری آزادی های ابزاری در مراحل مختلف برنامه های توسعه از تدوین تا اجرا است .هدف این پژوهش بررسی مقولاتی چون: آزادی سیاسی ، اقتصادی ، برابری فرصت ها و مشارکت عامه در اهداف و برنامه های توسعه جمهوری اسلامی ایران با رویکردی تحلیلی و توصیفی و مبتنی بر چارچوب نظری آمارتیا سن است . نتیجه حاصل شده از روش های تحلیلی این است که در شرایط فعلی کشور، عامل اقتصادی و اجتماعی موثرترین عامل برای گام نهادن در مسیر توسعه پایدار است .