بینامتنیت قرآنی در دیوان ناصر خسرو بر اساس نظریه ژرار ژنت

در سالهای اخیر در عرصه نقد ادبی و زبان شناسی ، نظریه ای تحت عنوان نقد بینامتنی رواج پیدا کرده است که به ارتباط و تعامل بین متون و بررسی وجوه تشابه ، تفارق و تاثیرپذیری یک متن از متون دیگر می پردازد. این نظریه معتقد است که متون و گویندگان آنها تحت تاثیر یکدیگر قرار می گیرند؛ و آگاهانه یا ناآگاهانه ، از سرچشمه های ادبی و فکری یکدیگر بهره مند می شوند. در گستره ادب فارسی ، قرآن یکی از زیرمتن هایی است که از دیرباز نظرگاههای مختلف زیبایی شناسی صوری و معنایی آن، مرجع و منبع بسیاری از شاعران و نویسندگان بوده است که برای اعتبار و غنای سخن خویش ، از مفاهیم و تعلیمات قرآنی بهره بردهاند. یکی از این شاعران ناصرخسرو می باشد که اصلی ترین زیرمتن تشکیل دهندی اندیشه در دیوانش ، قرآن کریم است . در این تحقیق سعی شده است تا با شیوه ی توصیفی - تحلیلی و استناد به منابع کتابخانه ای ، ابعاد تاثیر پذیری ناصر خسرو از آیات قرآنی بر اساس نظریه بینامتنی ژنت مورد بررسی قرار گیرد. یافته های این پژوهش نشان می دهد که از میان روابط سه گانه ی بینامتنی ژنت ، بینامتنی صریح و شاخه های آن( واژهها، عبارات و جمله های کوتاه، ترکیب های اضافی و وصفی ) بیشترین نمود را در دیوان ناصر خسرو دارد و در بین شاخه های مختلف بینامتنی صریح ، واژهها، پرکاربردترین شیوه بینامتنی در این اشعار می باشند. بعد از بینامتنیت صریح ، بینامتنیت ضمنی بر اساس بسامد، درمرتبه دوم قراردارد؛ و از بین شاخه های مختلف این بینامتنی ، بینامتنیت مضمون، بیشتر و متنوعتر از نمونه های دیگر است .