نگاهی به آموزش شهروندی اسلامی با تاکید بر نهج البلاغه

شهروندی از مهمترین ایده های اجتماعی است که به روابط بین افراد و گروه های اجتماعی وابسته است؛ و شهروند کسی است که با هم نوع خود زندگی می کند و از طرف دولت حمایت می شود، از حقوق اجتماعی برخوردار است و وظیفه ی اجتماعی انجام می دهد 101 : کوی، 1384مفهوم شهروندی یکی از دیر پاترین مفاهیم سیاسی- اجتماعی است که از دوران یونان باستان تاکنون مورد توجه شمار زیادی از اندیشمندان سیاسی واجتماعی قرار داشته است. هر چند ممکن است دیدگاه نظریه پردازان گوناگون نسبت به اهمیت این مفهوم متفاوت باشد. اما به هر صورت جایگاه ویژه ی آن درنظام اندیشه ی بشر، نشان از اهمیت برجسته ی آن دارد. جالب این که، تعلیم و تربیت شهروندی در کانون توجه کتاب های مهمی نظیر جمهوریت افلاطون و سیاست ارسطو نیز قرار گرفته است سیف نراقی 1389:30افلاطون در کتاب جمهوری که در آن مدل مدینه فاضله را به خواننده معرفی کرد شهروندان را یکی از محورهای اصلی تاسیس دولت و حکومت مطلوب قرار می دهد. شهر و شهروندی و حکومت خوب در آرای افلاطون دارای دو عنصر عقل و اراده است. دولت یا شهر در نظر افلاطون امری است طبیعی، یعنی داشتن یا نداشتن نظام سیاسی امری دلبخواهی نیست بلکه زندگی بشر بدون آن ناممکن است خاتمی 1381:59 55 همچنین گزاره هایی را که ارسطو در لا به لای کتاب سیاست، به کار برده است بیانگر نسبت جامعه و شهروندی، مشارکت، حقوق،و مسئولیت های شهروندی، دموکراسی و شهروندی و نهایتاً رابطه دوسویه دولت و شهروندان است ارسطو، 1358:100 درواقع مفهوم شهروند در مسیر تطور تاریخ زندگی بشر متحول شده و در دورانهای گوناگون تفکر سیاسی، از شهروند معانی خاصی استنباط شده است. در دوران پس از رنسانس متفکرانی نظیر ژان ژاک روسو، امیل دورکیم و تی. اچ مارشال به نظریه پردازی درباره ی مفهوم شهروندی پرداخته اندگلشن فومنی 1375:17 صاحب نظران با توجه به نوع نگاه خود مؤلفه های مختلفی را برای شهروندی در نظر می گیرند گروه مشاورین بریتانیا 11:1998 احترام به قانون عدالت، آزادی، استقلال فکری (مهارتهای تفکر و تعمق)، پرس و جو و توسعه بحث متقابل وبرسلین 2:2006 تحقیق برقراری ارتباط مشارکت مذاکره انتقاد موثر ومسئولیت را از مولفه های اساسی شهروندی میدانند. به طور کلی می توان مولفه های زیر را برای شهروندی برشمرد: دانایی محوری، وطن دوستی قانون مداری، مسئولیت پذیری، مشارکت، انتقادگری و انتقاد پذیری فتحی وواحد 101:1385 گرچه ایده حقوق شهروندی و بر اساس آن آموزش شهروندی در جوامع غربی بر پایه نگرش لیبرالی استوار است اما این پرسش نیز به وجود میآید که آیا درجوامع اسلامی میتوان از حقوق شهروندی سخن گفت، در صورت امکان چنین چیزی، ویژگیهای حقوق شهروندی در جوامع اسلامی کدامند؟ آیا میتوانحقوق شهروندی لیبرالی را با حقوق شهروندی اسلامی مقایسه نمود؟ همچنین آیا بر پایه حقوق شهروندی اسلامی میتوان نوعی آموزش حقوق شهروندی را طرحنمود؟ اینجاست که در صورتی که چنین امکانی وجود داشته باشد مبانی، اصول و روشهای آموزش شهروندی کدامند؟ محقق بر آن است تا با استفاده ازنهجالبلاغه سبک زندگی شهروند اسلامی را برای آموزش شهروندی تعیین کرده تا برنامه ریزی آموزشی حساب شده ای برای تمام اقشار جامعه در نظر گرفتهشود. شیوه ای که برای مطالعه انتخاب شده است از نوع تحلیل اسنادی است، در ابتدا اطلاعات لازم از طریق کتابخانه و منابع اینترنتی و مقالات علمی- پژوهشی موجود در رابطه با آموزش شهروندی در نهجالبلاغه گرد آوری میشود و مبانی، اصول و روشهای آموزش شهروندی استخراج میگردد. جامعه آماری، کتاب نهجالبلاغه و مقالاتی استکه درباره کلام حضرت امیر نگاشته شده است. ابزار گردآوری اطلاعات فیشهایی استکه پساز مطالعه منابع تهیه و تحلیل بر اساس آنها انجام میگیرد. متناسببا متن، واحد تحلیل میتواند کل یا بخشهایی از یکخطبه، نامه و یا یکحکمتباشد.