بررسی نقش بازارهای سنتی در سازمان فضایی و ساختار کالبدی شهر ایرانی- اسلامی

یکی از فضاهای عمومی در شهرهای تاریخی ایران و شهرهای مسلمانان که یکی از وجوه مطلوب تعاملات اجتماعی در آنها رخ می دهد، بازار است که مفصل ارتباطی بناهای عمومی با فضای شهری است. این عرصه در کنار فعالیتهای تجاری و زندگی روزمره مردم، نقش به سزایی در فعال بودن فضای شهری دارد. شبکه ای درهمتنیده از روابط اجتماعی و ،بازار که از مهمترین فضاهای اجتماعی و شهری هر جامعه است اقتصادی را در جوار بناهای عمومی دیگر شکل می داد و نقش تعیین کننده ای به عنوان عامل شکل دهی استخوانبندی و ساختار کالبدی شهر ایرانی اسلامی داشته است. بازار سنتی و قدیمی شهر مشهد به دلیل اقدامات صورت گرفته در پیرامونبافت مرکزی شهر مشهد و خیابان کشی های صورت گرفته در دوره پهلوی اول و دوم، به چند تکه تقسیم شده که بازار سرشور یکی از معدود بازمانده های این بازار به عنوان عنصری واجد ارزش است. هدف از این نوشتار تبیین نقش بازارهای سنتی در ساختار شهرهای ایرانی اسلامی و به طور خاص نقش بازار سرشور به عنوان بخشیاز بازار قدیمی مشهد، در استخوانبندی شهری و سازمان فضایی است. بدیهی است حفظ حیات این عنصر مهم شهری در طول قرون گذشته، نشان از اهمیت بالای کارکردی و اجتماعی و اقتصادی آن داشته است. لذا در این پژوهش در گام نخست به ارائه مفاهیم نظری در ارتباط با عنصر بازار و جایگاه آن در سازمان فضایی شهر بهعنوان یک فضای شهری پرداخته و سپس به بررسی نقش بازار سرشور در ساختار کالبدی و سازمان فضایی شهر مشهد می پردازیم