ابعاد حقوقی حمایت از طرح های صنعتی و مالکیت فکری

طرح صنعتی، آفرینشی زیباشناختی به صورت دوبعدی یا سه بعدی و مربوط به ظاهر محصولات صنعتی است.طرحهای صنعتی به عنوان یکی از زیرشاخههای نظام حقوقی مالکیت فکری موضوع این نوشتار را تشکیل میدهند. طرحهایصنعتی در تعریفی جامع عبارتند از: هرگونه ترکیبی از رنگها، خطوط، شکلها چه به صورت سه بعدی، دو بعدی و یا تک بعدی و با استفاده از خطوط، رنگها یا شکل خاصی که منجر به تغییر ظاهر کالا یا تولید کالایی جدید با ظاهری جدید و متفاوت و یا تغییر در عملکرد و کاربرد کالا همراه با تغییر ظاهری آن کالا که ناشی از طراحی خاص بوده و گامیفنی محسوب شده و مشکل فنی را برطرف نماید و در یک روند صنعتی به عنوان فرآورده صنعتی و یا در یک روند غیر صنعتی به عنوان صنایع دستی تولید و به کار رود ،طرح صنعتی محسوب میشود. طرحهای صنعتی به لحاظ ماهیتچندگانهای که دارند این قابلیت را دارا میباشند که از طریق سیستمهای مختلفی همچون مالکیت صنعتی، کپیرایت، علامت تجاری، مدارهای یکپارچه، اسرار تجاری و سیستم رقابت ناعادلانه مورد حمایت واقع شوند .منتها هر کدام ازاین سیستمها با شرایط خاصی به صورت مرحله به مرحله میتوانند از طرحهای صنعتی حمایت نمایند. در بررسی نظام حقوقی ایران با تبیین ابعاد نظری ، فنی و حقوقی طرحهای صنعتی به این نتیجه رسیدیم که نظام مالکیت صنعتی کاملترین نظام برای حمایت از طرحهای صنعتی از ابعاد مختلف است ولی در راستای تکمیل این حمایت از سیستمهایدیگری همچون سیستم مالکیت ادبی و هنری و علائم تجاری و اسرار تجاری و سیستم رقابت ناعادلانه به عنوان پوشش دهنده جانبی و چه بسا بصورت همزمان در راستای حمایت حقوقی از طرحهای صنعتی می توان استفاده نمود .با توجه به تعریف قانون ایران، برای تحقق طرح صنعتی قابلحمایت، وجود سه مولفه لازم است: ترکیب خطوط یا رنگ ها، اجرا بر روی محصول صنعتی و تغییر ظاهری محصول. در حقوق ایران فقط از طرح ثبت شده، حمایت می شود. در حالی که به موجب مقررات اتحادیه اروپا، از طرح های ثبت نشده نیز )البته با مدت کمتر( حمایت می شود. طرح صنعتیبا توجه به ویژگی هنری و اهداف صنعتی آن، مرز میان مالکیت ادبی و هنری و مالکیت صنعتی به شمار می آید. به همین جهت، با توجه به نظریه وحدت هنر، موضوع واحد، می تواند مشمول هر یک از دو نظام حمایتی حقوق ادبی و هنری و نظام ویژه طرح های صنعتی قرار گیرد. البته وحدت مزبور کامل نبوده، مواردی صرفا از راه حقوق ادبی و هنری قابلحمایت دانسته شده اند. اجتماع طرح صنعتی و اختراع در شی واحد نیز قابل تصور است . تفاوت طرح صنعتی با علامت تجاری، نیز در این است که علامت تجاری درصدد شناساندن و تمایز کالاها یا خدمات اشخاص است. در حالی که هدف طرح صنعتی، زیبایی بخشیدن به محصولات، به منظور ترغیب بیشتر و جذب مشتریان است؛ در عین حال ممکن است شکل واحد، مشمول هر دو مفهوم، قرار گیرد