بررسی اسباب پیدایش مناظرات میان ابوبکر خوارزمی و بدیعالزمان همدانی

یکی از پدیده های ادبی قرن چهارم، مناظرات ادبی است که میان ادبای بزرگ آن دوران برپا می شد و مناظرات خوارزمی (323-383ق) و بدیع الزمان (358-398ه ق) از مشهورترین آنها به شمار می آید خوارزمی که ادیب پرآوازه نیشابور بود مورد حسادت جمعی از علما و بزرگان آن عصر قرار گرفت و آنان با توطیه چینی، بدیع الزمان را تطمیع کرده و از این طریق به صف آرایی ادبی در مقابل خوارزمی پرداختند. پژوهش حاضر در تلاش است تا با روش توصیفی- تحلیلی و با استناد به شعر این دو ادیب و همچنین روایات مورخانی که شاهد این ماجرا بودند، عوامل بروز مناظرات میان آن دو را تبیین نماید نتایج اولیه حاکی از آن است که در پیدایش این مناظرات زمینه های ذاتی، مذهبی، علمی و سیاسی نقح به سزایی داشته، به گونه ای که تقابل روحیات متناقض اخلاقی و شخصیتی دو طرف مناظره باعث پیدایح زمینه ذاتی گردید و همچنین اختلاف مذهبی آن دو در پیدایح و استمرار مناظره تاثیرگذار بود. تلاش برای دستیابی به جایگاه علمی والا از جانب رقیب، زمینه علمی این مناظرات را فراهم آورد و درگیری خوارزمی با سیاست مداران و رجار برجسته و هم چنین حسادت آنها نسبت به وی، براین دسیسه چینی افزود که نتیجه آن شکست خوارزمی در برابر بدیع الزمان بود.