بررسی هنجار گریزی در اشعار اقبال لاهوری (با تکیه بر زبور عجم)

یکی از انحرافات از مولفه های زبان هنجار، انحراف از قواعد حاکم بر آن است که فرا هنجاری یا هنجار گریزی نام گرفته است. هنجار گریزی از موضوعات مهم نقد ادبی نوین به حساب می آید که از موثرترین روش های برجستگی زبان در شعر و نثر است و بسیاری از شاعران و نویسندگان از این فرایند بهره گرفته اند. یکی از شاعرانی که از روش هنجار گریزی برای برجسته سازی شعر خود بهره گرفته است اقبال لاهوری است. در این مقاله محدوده مطالعه دربرگیرنده انواع قالب های شعری موجود در زبور عجم است. اطلاعات آماری این نوشتار از طریق محاسبه رویداد هر مورد هنجار گریزی گردآوری شده و به صورت نموداری نمایش داده شده است. نتیجه بررسی داده ها نشان داد که میزان تکرار هنجار گریزی واژگانی ( 7095( نحوی (4.599) آوایی (17.345) زمانی (15.768) سبکب (1.576) و معنایی(25.886) است. بر این اساس اقبال لاهوری از تحولات برجسته سازی کلامی از نوع عدول از هنجار در زبور عجم استفاده کرده و هنجار گریزی معنایی پر بسامد ترین شگرد هنری وی و مهم ترین ویژگی سبکیش در این زمینه است.