بررسی تدلیس از منظر فقه و حقوق

تدلیس، اصطلاحی در فقه و حقوق و حدیث. تدلیس، از ریشه ودلس به دلسه معنای ظلمت و تاریکی، در لغت به معنای کتمان کردن و پوشاندن است (ازهری، ج12، ص362؛ ابن منظور، ج4، ص.(387 نصوص دینی مشحون از دستورهایی است که به ذم رذایل اخلاقی چون کذب ، خدعه و غش پرداخته اند (برای نمونه درباره غش، کلینی، 161-160/5؛ بیهقی، .(320/5 در این میان، واژه تدلیس در کنار الفاظ تغریر ، غرور و غش بار معنایی حقوقی یافته، و بیانگر رابطه ناگسستنی اخلاق و حقوق و رعایت عدل و انصاف در فقه اسلامی است. در فقه اهل سنت واژه تغریر بیشاز تدلیساستعمال شده است(رافعی، 333/8؛ در دیر، .(115/3 نخستین لغویان،تدلیس در بیع یا هر امر دیگری را کتمان عیب آن دانسته اند(فراهیدی، ج7، ص.(228 ازهری (همانجا) تاکید میکند که تدلیس در اسنادحدیث از همین جا ریشه گرفته است و این سخن منطقی مینماید، زیرا باتوجه به ریشه این واژه کسی که در معامله یا نقل حدیث تدلیس میکند، گویی امر را برای فرد مقابل خود تار و مشتبه میکند و حقیقت را از او پوشیده میدارد. سخن شهید ثانی 1408)، ص(142 نیز بر چنینرابطهایاشعار دارد (در باره ارتباط دلس و dolus در یونانی و لاتینی رجوع کنید به گولد تسیهر ، ج2، ص 55؛ د. اسلام ، چاپ دوم، ذیل واژه؛اوصیا، ص297،) تدلیس در فقه و حقوق. معنای اصطلاحیت دلیس در متون فقهی و حقوقی نزدیک به معنای لغوی آن، ولی ازجهتی گسترده تر از آن است. در این متون، تدلیس آن است که یکی ازدو طرف عقد کارهای فریبنده و نیرنگ آمیز انجام دهد، یا این کارها باآگاهی او صورت گیرد، و به سبب آن کارها، کالای مورد معامله یا شخص طرف عقد، فاقد عیب یانقص موجود یا واجدکمال غیرموجود نمایانده شود وبااغوای طرف دیگر عقد، وی به انعقاد آنبرانگیخته شود (رجوع کنید به شهید ثانی، 1403، ج3، ص 500، ج 5، ص 396؛نجفی، ج 10، ص 845؛ مامقانی، ص 370؛ ابن قدامه مقدسی، ج 4، ص 80؛ زحیلی، ج 4، ص.(218 در این نوشتار بطور اجمال به بررسی تدلیس از منظر فقه و حقوق می پردازیم.