بررسی تحلیلی سیاست های ارزشیابی و بهبود کیفیت در اسناد بالادستی

کیفیت در آموزش عالی یک مفهوم چند بعدی، چند سطحی و پویا است که به موقعیت های زمینه ای، ماموریت و اهداف موسسه ای و نیز به استانداردهای خاص درون یک سیستم (موسسه، برنامه یا رشته آموزشی مشخص) مرتبط می باشد. دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی، مانند هر نظام اجتماعی دیگر و بر اساس سطح پیشرفت و نیازهای جامعه، می توانند کارکردهای متفاوتی داشته باشند. یونسکو سه کارکرد اصلی دانشگاه ها را تولید دانش (پژوهش)، انتقال دانش (آموزش)، و اشاعه و نشر دانش (ارایه خدمات) می داند. هر یک از این کارکردها و ماموریت ها از اهمیت خاصی برخوردارند و بی توجهی به هر یک از آن ها ممکن است، زیان های جبران ناپذیری برای جامعه به دنبال داشته باشد. نظام آموزش عالی برای مقابله با چالش های موجود آموزش عالی در دو دهه گذشته از جمله ناتوانی در تولید دانش نظری و مصرف دانش های بنیادی و نظری تولید شده در سایر کشورهای جهان؛ کاربردی نبودن آموزش های دانشگاهی؛ فقدان رابطه مناسب بین دانشگاه ها و سایر بخش های اجتماعی؛ بی توجهی به کارکردهای پژوهش و ارایه خدمات در دانشگاه ها؛ مشکل تعدد مراکز تصمیم گیری و وجود متولیان متعدد (اجتهادی، 1377 به نقل از معروفی و همکاران،1386)، گسترش کمی نظام آموزش عالی بدون توجه به ظرفیت های موجود و توان اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه برای پذیرش دانش آموختگان دانشگاهی؛ کاهش منابع مالی و فشار از سوی جامعه برای مسیولیت پذیری و پاسخ گویی (محمدی، 1383)، ناچار از توجه به حفظ کیفیت در محیط آموزش عالی است. برای موفقیت در این امر، تمامی کارکردهای آموزش عالی باید به طور یکسان مورد توجه قرار گیرند و با استفاده از معیارها و ابزارهای معتبر و مناسب، به ارزیابی مستمر فرایندها و عملکردهای خود بپردازند.بنابراین کیفیت می تواند در ارتباط با (1) شناخت منافع گوناگون مشتریان یا ذی نفعان مختلف در آموزش عالی (به عنوان مثال دانشجویان، دانشگاه ها، بازار کار، جامعه، دولت)، (2) مراجع آن: دروندادها، فرایندها، بروندادها، ماموریت ها، اهداف و غیره، (3) خصوصیات و ویژگی های ارزیابی ارزش جهان علمی و (4) دوره تاریخی در توسعه آموزش عالی، معانی مختلف و گاه متضادی داشته باشد (ولاسینو و همکاران،2004). در مجموع می توان گفت کیفیت به وسیله انجام کارکردهای اصلی به صورتی مطلوب، حاصل می شود و بر طبق نظر بودن و مارتون (1998) این کارکردهای مرکزی برای نظام آموزش عالی شامل آموزش، پژوهش و خدمات اجتماعی است (سیکانتان ،2000).لذا بررسی و تبیین مفاهیم مدیریت و ارزشیابی کیفیت، نقش و جایگاه آن در اسناد بالادستی در راهبری و استقرار نظام جامع تضمین کیفیت از اهمیت بالایی برخوردار می باشد و اینکه این جایگاه به چه میزان با صراحت مورد تاکید و به عنوان یک بخش اصلی در نظر قرار گرفته است و آیا ساختار، برنامه، و الزامات مورد توجه و دقت قرار گرفته اند. تحلیل و ارزیابی جایگاه کیفیت در برنامه ها و خط مشی های آموزش عالی در اسناد بالادستی به عنوان عامل مهمی در بهبود کیفیت آموزش عالی است. برنامه هایی که دولت به عنوان متولی خط مشی گذاری عمومی به عنوان بخشی از وظایف خود در قالب اسناد بالادستی از جمله برنامه های توسعه پنج ساله به انجام می رساند.