عاملیت مترجم در پانویس ها و یادداشت های مترجمان ادبی معاصر در ایران

این مقاله به بررسی عاملیت مترجمان ادبی معاصر در ایران بر مبنای مطاله پانویس ها و یادداشتهای مترجمان می پردازد. هدف از پژوهش حاضر، نخست طبقه بندی محتوایی پانویس ها و یادداشت ها و یافتن دلایل پانویس دهی در کتابهای ادبی است و پس از آن کوشش می شود بر مبنای داده های پژوهش، عاملیت مترجم - یعنی کارها، فعالیت ها، نقشها و درک مترجم از خود - تحلیل شود. بدین منظور پانویس ها و یادداشت های تعدادی از کتابهای ادبی که در چند دهه اخیر در ایران ترجمه و منتشر شده - اند، استخراج و مطابق با مدل پالوپوسکی بررسی و تحلیل شد. نتایج نشان داد که محتوای پانویس ها را میتوان به دو گروه کلی طبقه بندی کرد: 1) مسایل مربوط به زبان، فرهنگ، جامعه و ادبیات مبدا، 2) مسایل مربوط به ترجمه اثر. توزیع و فراوانی پانویس ها در کتابهای بررسی شده بسیار متغیر بود و مهمترین دلیل پانویس دادن پر کردن شکاف فرهنگی بین جوامع مبدا و مقصد، کمک به درک بهتر جنبه های مختلف متن و توجیه تصمیمها و انتخاب های مترجم تشخیص داده شد. مترجمان در موقعیت های مختلف عامل کارها و فعالیت های گوناگونی بودند و نقش پل ارتباطی بین فرهنگ ها، تسهیل کننده ارتباط بین فرهنگی، منتقد، آموزگار و راهنمای خواننده را برعهده گرفته بودند و به نظر می رسید کار ترجمه را، علاوه بر برگرداندن متن به زبان مقصد، مستلزم تلاش برای توضیح دادن مسایل مختلف در قالب پانویس و یادداشت می دانند و از همین رو، درک مخاطب از متن را وابسته به توضیحات خود قلمداد می کنند.