تحلیل تیرگی واج شناختی در زبان فارسی

پدیده تیرگی، همواره، موضوع مورد بحث در واج شناسی زایشی بوده و با پیدایش نظریه بهینگی بیش از پیش بدان توجه شده است. تیرگی در یکی از دو وضعیت زیر، که برعکس هم اند، رخ میدهد: نخست، وضعیتی که با بررسی بازنمایی آوایی یک واژه مشاهده شود که آن فرایند، به رغم فراهم نبودن بافت لازم برای رخداد یک فرایند واجی، رخ داده است. دیگری، وضعیتی که با بررسی بازنمایی آوایی یک واژه مشاهده شود که آن فرایند، به رغم فراهم بودن بافت لازم برای رخداد یک فرایند واجی، رخ نداده است. در تعامل عکس زمینه چین و عکس زمینه برچین علت تیرگی هستند؛ ولی تعامل زمینه چین نیز می تواند باعث تیرگی شود. پدیده تیرگی برای نظریه بهینگی، که قاعده های واجی و بازنمایی های میانی بین بازنمایی واجی و بازنمایی آوایی را در نظر نمی گیرد، چالش برانگیز است؛ ولی رویکردهای قاعده بنیاد که بازنمایی های میانی را در نظر میگیرند، با این پدیده درگیر نمی شوند. هدف این مقاله تحلیل این موارد است: 1. معرفی پدیده تیرگی؛ 2. استدلال درباره وجود دو گونه تعامل تیره عکس زمینه چین و عکس زمینه برچین در فارسی؛ 3. استدلال درباره تیرگی یک گونه تعامل زمینه چین در این زبان؛ 4. تحلیل این تعامل های تیره در چارچوب نظریه بهینگی با رویکرد کلاسیک (2004 , Prince & Smolensky ) و با رویکرد پیاپی گزینی هماهنگ (2000 ,McCarthy)