مروری بر اثرات مخرب زیست محیطی احداث سدها بر رودخانه ها و لزوم بازنگری و اصلاح این روند در ایران

هرگونه دست کار منابع طبیعی می توانداثرات مخربی را به دنبال داشته باشد، اما بنا به ضرورت های موجود انسان ناگزیر به احداث برخی سازه ها در طبیعت بوده است. سدها یکی از سازه های مهم در حوضه منابع آب می باشند که از گذشته تاکنون با اهداف مختلفی احداث شده اند و روند سدسازی در کشورهای مختلف با کم و کیف و اهداف متفاوتی دنبال شده است. اگرچه در موارد ضروری احداث سدها جهت تولید برق و تامین آب شرب غیرقابل انکار است، اما جدای از این موارد هرگونه احداث سد می تواند مشکلات و معضلات زیست محیطی، اجتماعی- اقتصادی، زمین شناسی و اقلیمی غیرقابل جبرانی را به دنبال داشته باشد. اگر روند سدسازی در چند سال اخیر در کشور مورد بررسی قرار گیرد اثرات مخرب زیست محیطی زیادی در اثر احداث این سدها به چشم می خورد و به موارد متعددی از قبیل روند خشک شدن دریاچه ارومیه، شوری سد گتوند، خشک شدن پایین دست سدهای زیادی و از بین رفتن فون و فلور رودخانه پایین دست سد وقطع ارتباط و تغذیه آبخوان ها و نهایتا کاهش سطح ایستابی و خشکیدن برخی منابع آب سطحی، تجمع بیش از حد رسوبات در پشت مخزن سد از قبیل سد سفیدرود گیلان و وحدت کردستان، جلوگیری از مهاجرت ماهیان رود کوچ و عدم تکمیل روند فیزیولوژیک تکثیر وبقای نسل ماهیان رود کوچ مثل ماهی آزاد و ماهیان خاویاری دریاچه خزر، احداث سد در خروجی برخی دریاچه های طبیعی مثل دریاچه زریوار کردستان و تجمع بیش از حد رسوبات در کف و از بین بردن چشمه های بستر و همچنین با کاهش عمق دریاچه رشد و پیشروی نیزار اطراف بیشتر و روند اختناق و پیری این دریاچه شدیدتر شده است. برخی کارشناسان معتقدند سدهای بزرگ با وزن بسیار زیادی که به لایه های زیرین وارد می کنند میتوانند سبب ایجاد زلزله در مناطق نزدیک سد شوند. احداث سدها سبب زیرآب رفتن زیستگاه های مختلف گیاهی، جانوری، مناطق روستایی و مسکونی و آثار باستانی خواهد شد و می توانند اعتراض و نارضایتی مردم این مناطق را به دنبال داشته باشند که سد داریان استان کردستان ار این موارد است. همچنین سدها با خشکاندن سرشاخه های اصلی سبب ایجاد کانون های گردوغبار و طوفان های شن ونمک خواهد شد و اقلیم مناطق را به راحتی دستخوش تغییرات ناخوشایندی خواهد کرد. در کل می توان با اطمینان به بحث اثرات مخرب سدسازی اشاره کرد و برای این روند در ایران چاره اندیشی کرد و در حد امکان صاحب نظران، کارشناسان، دلسوزان و مسیولین مرتبط هرچه سریع تر در مورد این روند سدسازی بازنگری جدی و عملی را انجام دهند.