نشانه های اثرات تغییر اقلیم بر اکوسیستم آبی تالاب میقان اراک در دوره پنجاه ساله

برخی از تحقیقات انجام شده، شواهدی از تغییر آب وهوا و یا نوسانات شدید در مناطق مختلف کشور را نشان داده اند بررسی روند زمانی تغییرات عناصر آب وهوا میتواند به تشخیص اثر تغییر اقلیم درمناطق مختلف کشور کمک کند. تالاب میقان چاله ای طبیعی است که بین دو رشته کوه زاگرس و ایران مرکزی شکل گرفته است. این تالاب درمرکز زیرحوضه میقان و در قلب زیر حوضه مرکزی گسترده شده است. مطالعه حاضر با هدف بررسی روند تغییر پارامترهای هواشناسی به صورت ماهالنه، فصلی و سالانه و تعیین سهم نسبی تاثیر متغیرهای آب وهوایی بر مولفه های دبی آب های سطحی و زیرزمینی در زیر حوضه میقان اراک، صورت گرفته است. جهت آشکارسازی میزان تاثیر بارش بر منابع آب سطحی و زیرزمینی داده های اقلیمی و هیدرولوژیکی 84 ایستگاه در طول دوره بلند مدت اقلیمی پنجاه ساله مورد پردازش و بررسی قرار گرفت. بررسی هیدروگراف میانگین ماهانه پنجاه سال و محاسبه میانگین متحرک پنج و هفت ساله آن در دوره بلند مدت، انجام شد. سپس میزان همبستگی ارتفاع بارش با ارتفاع روان آب بر حسب میلی متر محاسبه و مقایسه گردید. متغیر دبی روان آب نیز روندی رو به کاهش با شیب 0/23 در معادله همبستگی چند جمله ای (Polynominal) در بازه زمانی مورد بررسی ترسیم و رابطه همبستگی دبی راون آب، با روند کاهشی (R(2)=0/23) و ضریب تبیین رابطه از نوع تونی (Power) محاسبه شد. از مقایسه رابطه ضریب روان آب و عمق سفره آب زیرزمینی به این نتیجه دست یافته شد که هر جا عمق سفره آب زیرزمینی بالا بوده، ضریب روان آب کم و هرجا عمق سفره آب زیرزمینی پایین بوده ضریب روان آب بالاست. در طول پنجاه سال اخیر، بارش سالانه زیرحوضه آبخیز میقان 41/8 میلی متر (16/4 درصد) و دمای سالانه زیرحوضه میقان 0/9 درجه سانتی گراد (8/3 درصد) افزایش یافته است. نمودار تفاضل میانگین سالانه دبی روان آب از میانگین بلند مدت آن و همچنین نمودار تفاضل ضریب خشکی سالانه از میانگین بلند مدت آن، نشان داد شدت اختلاف نوسانات در اوایل و اواسط روند کمتر و در اواخر روند بیشتر است. نمودار نوسانات سالانه میانگین ضریب خشکی در طول دوره پنجاه ساله اذعان می دارد. که روند ضریب خشکی در زیر حوضه میقان صعودی بوده است. سال های پایانی روند، از بیشترین میزان فاصله و اختلاف با مقادیر میانگین بلندمدت حکایت دارد. ضریب خشکی در سال 1390 حدود 6 درجه و در سال 1391، 10/8 درجه کمتر از میانگین دوره بلند مدت برآورد و محاسبه شد. از آنجایی که ضریب خشکی دمارتن نسبت مستقیم با بارندگی و نسبت معکوس با دمای سالانه دارد، تداوم روند رو به رشد ضریب خشکی، در سال های آتی، بیانگر این رهیافت است که شرایط بیابانی در سنوات آینده بر منطقه حاکمیت خواهد داشت. نتایج کلی حاصل از این بررسی تشدید خفیف و بطیی افزایش گرمایش و کاهش بارش در زیر حوضه میقان به همراه افزایش نوسانات شدید بارش و مقادیر حدی دما بوده است.