بررسی ساختار خسرو و شیرین نظامی بر اساس الگوهای ساختاری

تحلیل ساختاری بر آثار روایی یکی از شگفت ترین تحلیل ها در نقد ادبی معاصر است و در حوزه داستانها بهترین الگو برای تحلیل ساختاری الگویی است که در آثار ولادیمیر پراپ روسی ارائه شده است ؛ ولادیمیر پراپ پس از بررسی و تجزیه و تحلیل یکصد قصه از قصه های پریان روسی و ترسیم ساختار کلی این داستان ها اعلام کرد که می توان این الگو را در مورد سایر قصه های عامیانه به کار برد. پس از وی پژوهش های متعددی در همین راستا و در سراسر جهان آغاز شد، از جمله تحقیقات مهمی که در مورد داستان های ایرانی به ثمر رسید پژوهشی است که ذوالفقاری بر روی یکصد منظومه عاشقانه فارسی انجام داد و پس از ریخت شناسی این داستان ها به شکلی متفاوت ساختار کلی آنها را ترسیم کرد. در این مقاله سعی شد تا الگوی ریخت شناسی پراپ و الگویی که پژوهشگر ایرانی ارائه داده است در داستان خسرو و شیرین نظامی اجرا شود تا مشخص گردد نظریه پراپ و الگوی ایرانی تا چه اندازه با این داستان انطباق دارد. برای این منظور ابتدا مقدمه ای درباره تعریف و تبیین ریخت شناسی، روایت شناسی، روش مطالعاتی پراپ مطرح شده و کارکردهای سی و یک گانه ای که پراپ برشمرده است از قصه مذکور استخراج شد. سپس این منظومه بر اساس الگوی ایرانی مورد بررسی قرار گرفت و موارد بیست گانه مشترک در آن مشخص شد. یافته های این پژوهش به میزان تطابق و تفاوت داستان خسرو و شیرین با الگوی ریخت شناسی پراپ و الگوی ریخت شناسی ایرانی اشاره دارد.