بررسی احکام حقوقی ازیش-ماند (دعوی مالکیت) از مادیان هزار دادستان

مادیان هزار دادستان مجموعه حقوقی از دوره ساسانیان، در نیمه نخست قرن هفتم میلادی گردآوری شده است. این مجموعه، گنجینه ای از اطلاعات جامعه شناسی و مردم شناسی و نیز منبعی مورد اعتماد از عهد کهن است. درک آن به دلیل موجز گویی سخت است. زبان آن دشوار و پر اصطلاحات حقوقی است. نظرات مختلف فقها در کنار هم نوشته شده است و درک و تصمیم گیری آن به داور زبده محول می شود. با وجود افتادگی و محتوای سخت، این کتاب با ارزش ترین منبع موثق حقوقی ایران پیش از اسلام است. هدف اصلی این گفتار بررسی احکام حقوقی ازیش-ماند (azišmānd) / دعوی مالکیت از مادیان هزار دادستان با روش تحلیلی-تاریخی بوده است. پرسش مقاله این است: اصطلا حقوقی ازیش-ماند در مادیان به چه معنی است و چه موارد حقوقی را دربر می گیرد در این بررسی مشخص شد: ازیش-ماند به معنی بازماندن از تصرف دارایی یا بازماندن از حقوق است و در دادرسی های ازیش-ماند، ادعاهای مالکیت مطر و بررسی می شود؛ ادعاهای مالکیتی که در بیشتر موارد، یک طرف، سندی محکمه پسند برای اثبات ادعای خود ندارد و داوران زبده با توجه به شواهد در دادرسی های ازیش-ماند حکم صادر می کنند. در احکام موجود، قانونگذاران تعریف و مثال هایی روشن کننده ای برای تفهیم ازیش-ماند آورده اند و دادرسی های ابهام دار را مدیریت کرده اند.