مفهوم آپوریا در فلسفه و نسبت آن با بیانات رهبری در خصوص نقش تقوا در رفع بن بست های اندیشگانی و انسدادهای حکمرانی

اگر از این راه رفتید، آن وقت نتایج خوبی به دست شما خواهد رسید که آن نتایج را هم خدا در قرآن مکرر در آیات متعدد قرآنی بیان کرده: اتقوا الله لعلکم ترحمون؛ رحمت الهی؛ لعلکم تفلحون-فلاح یعنی رستگاری- اگر تقوا بود، رستگاری برای انسان پیش می آید؛ لعلکم تهتدون -که در بعضی از آیات هست- تقوا موجب هدایت است، وقتی تقوا پیشه کردید، مشکلات، کوره راه ها از جلوی شما عقب خواهد رفت و راه درست برای شما روشن خواهد شد. اگر تقوا داشته باشید، موجب فرقان است: یجعل لکم فرقانا؛ فرقان یعنی قدرت تشخیص؛ خیلی مهم است. ما در همه ی مسائل زندگی نیاز داریم به قدرت تشخیص که راه درست را از نادرست، حق را از باطل تشخیص بدهیم؛ با «تقوا» فرقان به وجود می آید، قدرت تشخیص به وجود می آید. یک چیز دیگر: و من یتق الله یجعل له مخرجا -«مخرج» یعنی بن بست شکنی- اگر تقوا باشد، بن بستی وجود ندارد، بن بست در کارتان نیست. در همه ی زمینه ها اگر تقوا داشته باشید، مراعات کنید، همان پروای مورد نظر و ملاحظه ی از خدای متعال را داشته باشید، بن بستی در مقابل شما وجود ندارد. و بصیرت. اینها وعده های قرآنی است برای تقوا. ومن اصدق من الله قیلا؛ هیچ کس، هیچ وعده دهنده ای صادق تر از خدای متعال نیست؛ وقتی خدای متعال وعده میدهد، تحقق پیدا میکند، قطعی است و در این شکی نیست. (بیانات در دیدار مسئولان نظام در سال 1398)

واژه “آپوریا” (Aporia) را می توان با کلماتی نظیر سرگشتگی، سردرگمی، بلاتکلیفی، شک، بیان تردیدآمیز و “دشواری در گزینش” معادل دانست. واژه ای با ریشه شناسی فلسفی عمیق که به معنای بن بست و گیجی و گم گشتگی ها می باشد. این واژه از منظر فلسفه از حوزه بلاغت و به عنوان یک ابزار بلاغی وارد فلسفه شده و به معنی یکی از ابزارهای واسازی و ساختارشکنی در اندیشه استفاده می شود. این کلمه و واژه، ریشه در یونان باستان دارد و امام خامنه ای رهبر معظم انقلاب در بیانات فوق الذکر به ارتباط میان تقوا و بن بست اشاره می کند. بن بست و مسیر فاقد راه گذار مورد نظر رهبری در واقع اشاره به همان مفهوم آپوریا می باشد.
“آپوریا” (Aporia) از دو جزء ترکیب یافته است: a به معنای «بدون» و poros به معنای «راه». روی هم به معنای «نا راه» یا «هیچ راه» می باشد.
آپوریا اصطلاحی است که از بلاغت یونانی گرفته شده و به طور سنتی برای توصیف شکلی از گفتار به کار برده شده است که در آن گوینده یا شخصیتی آگاهانه بر پرسشی حل نشدنی تامل می کند. این اصطلاح در سال های اخیر، از سوی منتقدان رویکرد “واسازی” (Deconstruction) به کار گرفته شده است. 

افلاطون در محاوره های تعریفی در نهایت به پرسش طرح شده پاسخ قطعی ارائه نمی دهد و به اصطلاح این محاورات به "آپریا" ختم می شوند. ریشه­ شناسی این کلمه را باید مورد بررسی قرار دهیم که بنا بر آن مشخص می­ شود آپریا به معنای دشواری است که شخصیت ­های ترسیم شده در محاورات، در مسیر پیدا کردن پاسخ پرسش مطرح شده، به آن دچار می­شوند و در دست یابی به پاسخ نهایی راه به جایی نمی برند. دیالوگ های اولیه افلاطون اغلب دیالوگ های «آپورتیک» (به یونانی: ἀπορητικός) او نامیده می شوند، زیرا معمولا به آپوریا ختم می شوند. در چنین گفت وگویی، سقراط از همکار خود در مورد ماهیت یا تعریف یک مفهوم، برای مثال فضیلت یا شجاعت سوال می کند. واژه های آپوریا و آپورتیک در نوشته های فیلسوف فرانسوی ژاک دریدا (1930-2004) و در مکتب ساختارشکن نظریه ادبی و فرهنگی که آثار او الهام بخش آن بودند، به طور چشمگیری و مکرر به چشم می خورد. آپوریا که ریشه در یونانی دارد، شامل شک، گیجی و غیرقابل عبور است.