بازسازی و بازتوانی، نماد تاب آوری در جامعه

بازسازی و بازتوانی جزء آخر چرخه مدیریت بحران است و این بدان معنی است که نمود تمام اقدامات انجام شده توسط ساختار مدیریت بحران در کشور در این قسمت خودش را نشان می‌دهد. در کشور ما به عنوان یکی از بلاخیزترین سرزمین‌های جهان، توجه به این قسمت چرخه مدیریت بحران بسیار سطحی و کوتاه مدت است. عملا می‌توان گفت که در کشور ما بندرت به بحث بازسازی و بازتوانی درست و علمی توجه شده است. نکته حائز اهمیت آن است که عدم توجه مناسب به این قسمت باعث می‌شود در شروع سیکل بعدی، در فاز آمادگی نیز با ضعف‌ها و کمبودهای مشخصی مواجه بشویم.

۱۸ سال از حادثه دلخراش زلزله بم می‌گذرد و متاسفانه هنوز این شهر باستانی و بزرگترین باغ شهر ثبت شده جهان به شرایط قبل از بحران خود برنگشته است. شاید بتوان بزرگترین عامل آن را عدم علم و آگاهی مناسب از مفهوم بازسازی و بازتوانی دانست. چرا که با فاصله‌ای بسیار کوتاه از زلزله جشن پایان بازسازی بم گرفته شد! و این درحالی بود که خوش بینانه ترین حالت هم حداقل ۲ سال دیگر برای این فاز در بم زمان لازم بود. صحبت در خصوص ۱۸سال عدم بازسازی و بازتوانی مناسب قطعا در این چند سطر نمی‌گنجد، ولی شاید بشود به یکسری از رئوس مطالب اشاره کرد:

در زمان زلزله بم جمعیت شهر بم حدود ۹۰هزار نفر بوده که متاسفانه بیش از ۳۰هزار نفر در آن حادثه فوت کردند ولی نکته حائز اهمیت آن است که بدلیل آسیب‌هایی که همزمان به روستاهای اطراف نیز وارد شد و ورود افراد دیگر به شهر بدلایل مختلف از جمله کار، پس از زلزله باعث شد جمعیت شهر بسیار بیشتر از ۶۰ هزار نفر باشد. این وضعیت می‌توانست برای بازسازی شهر هم فرصت باشد و هم تهدید، که متاسفانه درگیر تهدید شدیم و زمان بازسازی شهر را طولانی‌تر کرد، به صورتی که در شهری که حاشیه‌نشین نداشت، حاشیه نشینان سکونت گزیدند و هنوز شهروندانی داریم که در کانکس زندگی می‌کنند! نکته بسیار مهم دیگر این بود که علیرغم قطعی بودن وضعیت زلزله‌ای بم، باز هم بسیاری از ساخت و سازها در کنار گسل آن منطقه انجام شده است.

وضعیت بهداشتی شهر هنوز به شرایط مناسبی برنگشته است،‌ چرا که هنوز ۳۰۰۰ کوچه شهر کماکان خاکی است و طبیعتا بحث کنترل آلودگی و موارد عفونی مشکل ساز خواهد بود. کماکان وضعیت تامین آب شرب شهر که قرار بوده از سد نساء تامین گردد،‌ هنوز نه سد شرایط مناسب خودش را پیدا کرده است و نه آبی به شهر رسیده است.

از جمله ارکان بازسازی شهر حفظ هویت شهر است. متاسفانه در بازسازی شهر بم هیچگونه حفظ هویت شهری بم در نظر گرفته نشده است. شهر بم به لحاظ تاریخی بیش از ۲۵۰۰ سال تاریخ دارد و طبیعتا ساخت و ساز در این شهر باید طبق قوانین مشخصی باشد که در همان ساخت و سازهای نصفه و نیمه هم این هویت حفظ نشده است. در کنار اینها شهر مراکز دیگری مانند فرهنگسرا و سینما و غیره لازم دارد که متاسفانه در شهر بم دیگر خبری از این مراکز نیست.

وضعیت درمانی شهر بم بسیار وخیم‌تر است. ۱۴سال طول کشیده تا کلنگ یک بیمارستان ۲۰۲ تختخوابی به عنوان جایگزین بیمارستان امام خمینی(ره) بم که در زلزله تخریب شد، زده شود! و این هنوز شروع ماجرای ساخت بیمارستان جدید نیست، چرا که هنوز هم بعد از ۴سال خبری از بیمارستان ساخته شده نیست و کماکان پیمانکاران یکی پس از دیگری میآیند و می‌روند و مشکلات ساخت هر روز بیشتر می‌شود. بودجه مورد نظر برای ساخت در سال ۱۳۹۶ حدود ۱۱۰ میلیارد تومان بوده که در حال حاضر به ۳۱۰ میلیارد تومان رسیده است. تامین انشعابات و حتی سیمان برای ساخت پروژه نیز از دیگر معضلات ساخت بیمارستان شهر بم است.

آسیب روحی – روانی ناشی از این رخداد عظیم قطعا فاجعه آمیز بوده است و متاسفانه نه تنها اقدام خاصی در آن مقطع زمانی برای وضعیت بهداشت روان منطقه انجام نشده بلکه بعد از آن هم مورد خاصی نداشته ایم. این درحالی است که با توضیحاتی که پیشتر داده شد، شرایط مناسبی نیز از این نظر در سطح شهر فراهم نشده است.

و در آخر هم ارگ بم، این میراث بزرگ تاریخی کشور ما و بزرگترین بنای خشتی جهان که علیرغم تمام اقدامات انجام شده که گفته می‌شود ۸۰درصد کار انجام شده، کماکان بودجه‌ای در حدود بیش از ۴۰ میلیارد تومان دیگر برای اتمام کار لازم دارد.