حقآبه در فقه مذاهب اسلامی

این پژوهش سعی دارد تا حقابه و ماهیت فقهی آن و احکام پیرامون آن با رویکردی بین مذاهبی و مقارن، مورد بررسی قرار دهد، و در پاسخ به پرسش از ماهیت فقهی آب و حقابه و همچنین پرسش از مصادیق حقابه و مقدار آن از منابع مختلف تامین کننده آب و راه های نقل و انتقال حقابه، ضمن ارائه گزارش از دیدگاه های فقهای مذاهب اسلامی در مسائل مذکور، نشان داده است که در فقه اسلامی، آب و منابع آن جزء «مباحات اصلیه» است که تمام مردم در بهره برداری از آنها مساوی و شریکاند. همچنین یافته های این پژوهش نشان می دهد که حقابه، از جمله حقوق مالی است که قابلیت نقل و انتقال در برابر عوض و یا به صورت مجانی را دارد. نقل و انتقال حقابه، در قالب قراردادهای معاوضی مانند: خرید و فروش، صلح و اجاره مورد پذیرش اکثریت فقهای مذاهب است. و عناوین فقهی مانند: اشتراک عمومی، حیازت، تبرع (هبه، صدقه، وقف، وصیت و ارث، از جمله اسباب ایجاد و انتقال حقابه در فقه اسلامی است. همچنین این بررسی ها نشان می دهد که در فقه اسلامی، مقدار حقابه مصرفی در آبیاری زمین متناسب با نوع زمین، نوع محصول، فصل آبیاری و دیگر شرایط، متغیر است. همچنین اباحه و جواز بهره گیری از حقابه، متناسب با منابع تامین کننده حقابه، مانند: دریاها، رودها، برکه ها و تالابها متفاوت است.