اثر ایدیولوژی بر ترجمه خبر: یک مطالعه موردی

در مقاله حاضر در چارچوب الگوی تحلیل انتقادی ترجمه ( خان جان، 1390، 1391 ) به مطالعه نقش ایدیولوژی در ترجمه متون خبری پرداخته می شود. نمونه ای به حجم 381 رویداد خبری که از زبان های انگلیسی و فارسی ترجمه و منتشر شده اند، به شیوه خود گزینی انتخاب شد و پس از تحلیل کیفی داده ها، با استفاده از فرم های تحلیل محتوای محقق ساخت، اطلاعات متغیرهای مورد نظر از آنها استخراج گردید. سه فرضیه از چهار فرضیه اصلی از طریق آزمون محاسبه ضریب همبستگی پیرسون و فرضیه دیگر با استفاده از آزمون مقایسه میانگین های چند جامعه، آزمون ولچ و آزمون تعقیبی تام هنس بررسی شد. یافته های تحقیق مبین آن است که واکنش مترجم و تولیدکنندگان متون خبری مقصد (فارسی) در قبال رویدادهای خبری مبدا (انگلیس) غالبا رفتار ایدیولوژیک بوده است به گونه ای که در اکثر موارد، رویداد مقصد را می توان صرفا دگرگفتی از رویداد مبدا به شمار آورد .در میان سه راهبرد کلان دخالت در محتوای ایدیولوژیکی متون مبدا، راهبرد حذف و به طور میانگین بیش از دو راهبرد تعدیل و درج به خدمت گرفته شده است اماکن کاربرد دو راهبرد اخیر تفاوت معناداری مشاهده نمی شود. همچنین نتایج تحقیق مبین آن است که در جریان تولید متون خبری مقصد، سطوح مختلف لایه واژی- دستوری زبان مشتمل بر ساخت های سه گانه گذرایی،وجهی و متنی جملگی از صورت بندی های ایدیولوژیکی تاثیر می پذیرد و این تاثیرپذیری منحصر به ساخت های گذرایی و وجهی نیست. به عنوان یک قاعده کلی نبود همسوی ایدیولوژیکی بین تولیدکنندگان گزارش های خبری مبدا و مقصد از میزان صراحت بیان در متون مقصد می کاهد و بر میزان ابهام در پیام می افزاید. علاوه بر این یافته های تحقیق نشان می دهد که برخلاف تصور غالب، من یک متنی زبانی است می تواند محملی برای انتقال ایدیولوژی (در ترجمه) باشد و در کنار معانی اندیشگانی و بینافردی در ایجاد نقش های کارکردی رویدادهای ارتباطی سهیم گردد و بنابراین نمی توان در نقد ترجمه و در تحلیل میزان دستیابی به تعادل نقشی از آن چشم پوشی نمود.