سیر تطور مفهوم جامعیت قرآن در میان مفسران بر اساس آیات 89 سوره نحل و 111 سوره یوسف

نوشتار حاضر بر آن است اقوال و نظرات مفسران را در رابطه با موضوع جامعیت، ازهمان اوایل اسلام تا دوران حاضر بررسی کند و مشخص نماید که در هر دورهای چه نظراتی درباره جامعیت قرآن مطرح بوده است و دیدگاه غالب و رایج در آن دوره چه بوده است. لذا هدف از این پژهش به روش توصیفی - تحلیلی فراهم آوردن داده های لازم جهت داوری و قضاوت صحیح پیرامون مباحث جامعیت میباشد که این امر به نوبه خود به روشن 1 شدن قلمرو دین در پاسخ گویی به انتظارات و نیازهای انسان خواهد انجامید.با بررسیهای انجام گرفته در این پژوهش مشخص شد که در تمام ادوار تاریخی، مفهوم جامعیت قرآن در امور دین حضوری پر رنگ داشته است. هرچند که مفاهیم دیگری مانند جامعیت در همه امور دین و دنیا و یا جامعیت در برخی علوم و امور دینی نیز دردوره هایی مطرح شدند، اما نتوانستند به مانند جامعیت در امور دین پویایی خود را حفظ کنند.