ارکان قابلیتی در سیاستگذاری علم و فناوری

 ارتباط ارکان قابلیتی و زیرساخت های علوم و فناوری های دفاعی امنیتی را تشریح نمایید و نقش ارکان قابلیتی در سیاستگذاری علم و فناوری را بیان نمایید.

پاسخ بخش اول سوال:

ارکان قابلیت ساز و زیرساخت های علوم و فناوری های دفاعی امنیتی، دو رکن اساسی برای توسعه و استفاده از این علوم و فناوری ها هستند. ارتباط بین این دو رکن، ارتباطی دو طرفه است. از یک سو، ارکان قابلیت ساز، زیرساخت های مورد نیاز برای توسعه و استفاده از علوم و فناوری های دفاعی امنیتی را تعیین می کنند. از سوی دیگر، زیرساخت ها، زمینه ای را برای توسعه و استفاده از ارکان قابلیت ساز فراهم می کنند.

ارکان قابلیت ساز، مجموعه ای از عوامل و شرایطی هستند که زمینه های لازم برای توسعه و استفاده از علوم و فناوری های دفاعی امنیتی را فراهم می کنند. این عوامل و شرایط، شامل موارد زیر می شوند:

نیروی انسانی آموزش و تربیت و تعالی، قوانین و مقررات، منابع و محتوا، حقوق و مالکیت فکری، مبانی، ارکان و رهنامه، رهبری و مدیریت، سخت افزار، سازمان دهی و شبکه سازی، مدیریت دانش، مدیریت اطلاعات.

زیرساخت های علوم و فناوری های دفاعی امنیتی، مجموعه ای از امکانات و منابعی است که برای توسعه و استفاده از علوم و فناوری های دفاعی امنیتی مورد نیاز است. این زیرساخت ها، شامل موارد زیر می شوند:

زیرساخت های علمی، شامل مراکز تحقیقاتی، آزمایشگاه ها، کتابخانه ها و سایر منابع علمی مورد نیاز برای توسعه علوم و فناوری های دفاعی امنیتی.

زیرساخت های صنعتی، شامل کارخانه ها، کارگاه ها و سایر امکانات صنعتی مورد نیاز برای تولید محصولات و خدمات علوم و فناوری های دفاعی امنیتی.

زیرساخت های سازمانی، شامل سیستم های مدیریتی، نرم افزارها و سایر ابزارهای مورد نیاز برای مدیریت و بهره برداری از علوم و فناوری های دفاعی امنیتی.

ارتباط بین ارکان قابلیت ساز و زیرساخت ها، ارتباطی دو طرفه است. از یک سو، ارکان قابلیت ساز، زیرساخت های مورد نیاز برای توسعه و استفاده از علوم و فناوری های دفاعی امنیتی را تعیین می کنند. به عنوان مثال، برای توسعه یک فناوری دفاعی جدید، نیاز به سیاست گذاری و برنامه ریزی مناسب، سرمایه گذاری کافی، آموزش و تربیت نیروی انسانی متخصص و حمایت از پژوهش و نوآوری است. این نیازها، زیرساخت های علمی، صنعتی و سازمانی جدیدی را ایجاد می کنند.

از سوی دیگر، زیرساخت ها، زمینه ای را برای توسعه و استفاده از ارکان قابلیت ساز فراهم می کنند. به عنوان مثال، وجود مراکز تحقیقاتی و آزمایشگاه های پیشرفته، زمینه ای را برای توسعه دانش و فناوری های جدید در حوزه دفاعی امنیتی فراهم می کند.

برخی از نمونه های ارتباط بین ارکان قابلیت ساز و زیرساخت های علوم و فناوری های دفاعی امنیتی عبارتند از:

ü فرهنگ حمایت از پژوهش و فناوری در جامعه، زمینه ی لازم برای جذب و پرورش نیروی انسانی متخصص در حوزه ی علوم و فناوری های دفاعی امنیتی را فراهم می کند.

ü آموزش و پژوهش در حوزه ی علوم و فناوری های دفاعی امنیتی، زمینه ی لازم برای توسعه ی دانش و فناوری های جدید در این حوزه را فراهم می کند.

ü زیرساخت های علمی و صنعتی پیشرفته، زمینه ی لازم برای تولید محصولات و خدمات دفاعی امنیتی با کیفیت و کارآمد را فراهم می کند.

ü و...

در مجموع، می توان گفت که ارکان قابلیت ساز و زیرساخت های علوم و فناوری های دفاعی امنیتی، دو رکن اساسی برای توسعه و استفاده از این علوم و فناوری ها هستند. ارتباط بین این دو رکن، ارتباطی ضروری و اجتناب ناپذیر است.

پاسخ بخش دوم سوال:

ارکان قابلیتی در سیاست گذاری علم و فناوری نقش مهمی دارند، زیرا:

ü ارکان قابلیتی می توانند نیازها، اولویت ها، هدف ها و راهبردهای کشور در حوزه علم و فناوری را تعیین کنند. برای مثال، سرمایه انسانی می تواند نیازهای آموزشی، پژوهشی و نوآورانه را شناسایی کند. سرمایه فیزیکی می تواند نیازهای تجهیزاتی، زیرساختی و سامانه ای را مشخص کند. سرمایه مالی می تواند منابع و بودجه های لازم را تخصیص دهد. سرمایه اطلاعاتی می تواند داده ها، اطلاعات و دانش را جمع آوری، پردازش و انتشار دهد. سرمایه فرهنگی می تواند ارزش ها، باورها، نگرش ها و رفتارهای مرتبط با علم و فناوری را ترویج و تقویت کند. سرمایه سیاسی می تواند قوانین، مقررات، سازمان ها و سیاست های حمایتی و تشویقی را ایجاد و اجرا کند.

ü ارکان قابلیتی می توانند به توسعه، انتقال، توزیع، کاربرد و حفاظت از علم و فناوری کمک کنند. برای مثال، سرمایه انسانی می تواند علم و فناوری را تولید، ارتقا، نوآوری و خلاقیت کند. سرمایه فیزیکی می تواند علم و فناوری را به کارگیری، به روزرسانی، تعمیر و نگهداری و ایجاد تنوع کند. سرمایه مالی می تواند علم و فناوری را حمایت، سرمایه گذاری، تجاری سازی و ارزیابی کند. سرمایه اطلاعاتی می تواند علم و فناوری را انتقال، تبادل، اشتراک گذاری و دسترسی کند. سرمایه فرهنگی می تواند علم و فناوری را پذیرش، اعتماد، همکاری و انطباق کند. سرمایه سیاسی می تواند علم و فناوری را نظارت، هدایت، هماهنگی و حفاظت کند.

همچنین در ادامه، نقش های بیشتری را می توان برای ارکان قابلیتی در سیاستگذاری علم و فناوری ذکر نمود:

ü تعیین اهداف سیاست گذاری علم و فناوری: ارکان قابلیتی، اهداف سیاست گذاری علم و فناوری را تعیین می کنند. به عنوان مثال، اگر هدف سیاست گذاری علم و فناوری، توسعه فناوری های جدید در حوزه دفاعی باشد، ارکان قابلیتی علمی و صنعتی باید در وضعیت مناسبی قرار داشته باشند.

ü تعیین اولویت های سیاست گذاری علم و فناوری: ارکان قابلیتی، اولویت های سیاست گذاری علم و فناوری را تعیین می کنند. به عنوان مثال، اگر ارکان قابلیتی صنعتی در وضعیت مناسبی قرار نداشته باشند، سیاست گذاری علم و فناوری باید بر توسعه زیرساخت های صنعتی تمرکز داشته باشد.

ü هدایت منابع مالی و انسانی: ارکان قابلیتی، منابع مالی و انسانی مورد نیاز برای سیاست گذاری علم و فناوری را تعیین می کنند. به عنوان مثال، اگر ارکان قابلیتی علمی ضعیف باشند، باید منابع مالی بیشتری برای توسعه مراکز تحقیقاتی و آزمایشگاه ها اختصاص داده شود.

ü ارزیابی اثربخشی سیاست گذاری علم و فناوری: ارکان قابلیتی، شاخص های ارزیابی اثربخشی سیاست گذاری علم و فناوری را تعیین می کنند. به عنوان مثال، اگر هدف سیاست گذاری علم و فناوری، افزایش تولید علم و فناوری باشد، شاخص هایی مانند تعداد مقالات علمی منتشر شده و تعداد اختراعات ثبت شده، می توانند برای ارزیابی اثربخشی سیاست گذاری مورد استفاده قرار گیرند.

ü و...

نقش هر یک از ارکان قابلیتی به طور مجزا، در سیاست گذاری علم و فناوری عبارتند از:

نیروی انسانی: نیروی انسانی شامل افرادی است که در حوزه علم و فناوری فعالیت می کنند، از جمله دانشمندان، مهندسان، پژوهشگران، مدیران، آموزگاران، دانشجویان و غیره. نیروی انسانی نقش مهمی در تولید، انتقال، توزیع، کاربرد و حفاظت از دانش و فناوری های مرتبط با دفاع و امنیت کشور دارد. نیروی انسانی نیازمند آموزش، پژوهش، نوآوری و خلاقیت در حوزه علم و فناوری است که این امر از طریق زیرساخت های علمی و فناورانه مانند دانشگاه ها، مراکز تحقیقاتی، شرکت های دانش بنیان، صنایع دفاعی و امنیتی، شبکه های ارتباطی و اطلاعاتی و غیره امکان پذیر می شود.

قوانین و مقررات: قوانین و مقررات شامل مجموعه ای از قواعد، استانداردها، سیاست ها و مقرراتی است که برای نظارت، هدایت، هماهنگی و حفاظت از علم و فناوری واضع می شوند. قوانین و مقررات نقش مهمی در تعیین چارچوب های حقوقی، اخلاقی، امنیتی و مالی فعالیت های علمی و فناورانه دارند. قوانین و مقررات باید با توجه به نیازها، اولویت ها، هدف ها و راهبردهای کشور در حوزه علم و فناوری تنظیم و اجرا شوند.

منابع و محتوا: منابع و محتوا شامل مجموعه ای از امکانات، تجهیزات، نهادها، سازمان ها، داده ها، اطلاعات و دانش است که برای توسعه، انتقال، توزیع، کاربرد و حفاظت از علم و فناوری مورد نیاز و استفاده هستند. منابع و محتوا نقش مهمی در تامین زیرساخت های لازم برای فعالیت های علمی و فناورانه دارند. منابع و محتوا باید با توجه به نیازها، اولویت ها، هدف ها و راهبردهای کشور در حوزه علم و فناوری تخصیص و توزیع شوند.

رهبری و مدیریت: رهبری و مدیریت شامل مجموعه ای از فردیت ها، توانایی ها، مهارت ها، سبک ها و روش هایی است که برای هدایت، انگیزه بخشی، هماهنگی، ارزیابی و پیشرفت فعالیت های علمی و فناورانه به کار می روند. رهبری و مدیریت نقش مهمی در ایجاد و تثبیت فرهنگ، روحیه، اعتماد و همکاری در حوزه علم و فناوری دارند. رهبری و مدیریت باید با توجه به نیازها، اولویت ها، هدف ها و راهبردهای کشور در حوزه علم و فناوری انجام و توسعه شوند.

سخت افزار: سخت افزار شامل مجموعه ای از تجهیزات، سلاح ها، سامانه ها، پایگاه ها، زیرساخت های حمل و نقل و غیره است که برای به کارگیری، به روزرسانی، تعمیر و نگهداری، ارتقا و ایجاد تنوع در علم و فناوری مورد استفاده قرار می گیرند. سخت افزار نقش مهمی در افزایش قدرت و توانایی دفاعی و امنیتی کشور دارد. سخت افزار باید با توجه به نیازها، اولویت ها، هدف ها و راهبردهای کشور در حوزه علم و فناوری توسعه، انتقال، توزیع، کاربرد و حفاظت شوند.

مدیریت دانش: مدیریت دانش شامل مجموعه ای از فرایندها، روش ها، ابزارها و سیستم هایی است که برای جمع آوری، پردازش، ذخیره سازی، انتشار و بهره برداری از دانش مرتبط با علم و فناوری به کار می روند.

مدیریت اطلاعات: مدیریت اطلاعات، فرآیندی است که به سازمان ها کمک می کند تا اطلاعات خود را جمع آوری، سازماندهی، ذخیره و پردازش کنند. سیاست گذاران علم و فناوری باید با حمایت از مدیریت اطلاعات، زمینه را برای تسهیل دسترسی به اطلاعات و تصمیم گیری مبتنی بر شواهد فراهم کنند.

شبکه سازی: شبکه سازی، روابط و همکاری های بین بازیگران مختلف توسعه و استفاده از علم و فناوری است. سیاست گذاران علم و فناوری باید با حمایت از شبکه سازی، زمینه را برای همکاری و هم افزایی بین بازیگران مختلف فراهم کنند.

در مجموع، می توان گفت که ارکان قابلیتی، نقش مهمی در سیاست گذاری علم و فناوری ایفا می کنند. سیاست گذاران علم و فناوری باید با توجه به وضعیت ارکان قابلیتی، اهداف، اولویت ها و منابع مورد نیاز برای سیاست گذاری را تعیین کنند. بنابراین، ارکان قابلیتی در سیاست گذاری علم و فناوری نقش تعیین کننده ای دارند و باید با هم هماهنگ و هم سو باشند تا به بهبود وضعیت علم و فناوری کشور کمک کنند.