نقش رسانه های آموزشی در یادگیری

نقش رسانه های آموزشی در یادگیری

۱- رسانه های آموزشی:

ابزار و رسانه های آموزشی و کمک آموزشی یکی از لوازم فرآیند یادگیری است و بر عمق و وسعت یادگیری می افزاید و به توانایی دانش آموزان ارتقا می بخشد. استفاده از رسانه ها، بی تردید امروزه یکی از کاربردی ترین و موثرترین ابزار در امر یادگیری و تسهیل آن به شمار می رود.

رسانه آموزشی ترجمه Media Instruction است که در لغت به واسطه، وسیله، ماده وسط، رابط دو چیز، حد فاصل و بالاخره وسیله نقل و انتقال تعریف شده است. تمام این معانی با آنچه اصطلاحا رسانه آموزشی نامیده می شود مطابقت دارد. رسانه آموزشی ابزاری برای ارایه آموزش به فراگیر و طبیعتا جزیی از فریند آموزش و تکنولوژی است، نه تمام آن.

در کلاس درس عامل اصلی آموزش معلم است، رسانه آموزشی همان معلم است، و یا اگر فراگیر تمام مطالب را از تلویزیون دریافت کند، در این صورت رسانه آموزشی تلویزیون است. از زمانی که آموزش شروع شده است رسانه ها نیز وجود داشته است و یکی از اولین رسانه ها معلم بوده است. رسانه های آموزشی برای برقراری ارتباط موثر در تدریس درکلاس که به صورت گروهی انجام می گیرد لازم و ضروری به شمار می آیند.

در حال حاضر رسانه های آموزشی جزئی تفکیک ناپذیر از فرایند آموزش یادگیری هستند. رسانه های آموزشی دیگر وسایل و موادی در حمایت از آموزش نیستند. بلکه رسانه ها خود نیز داده های آموزشی می باشند.

بنابراین رسانه آموزشی به کلیه امکاناتی اطلاق می شود که می توانند شرایطی را در کلاس به وجود آورند که تحت آن شرایط شاگردان قادرند، اطلاعات، رفتار و مهارت های جدیدی را با درک کامل به دست آورند. تجارب متعدد نشان داده است که استفاده از رسانه ها در میزان یادگیری شاگردان اثر می گذارد وازطرف دیگر از طول زمان لازم برای آموزش می کاهد.

📷

۲- نقش رسانه های آموزشی در فرآیند یادگیری:

تجارب قبلی مبنای ادراکات، طرز فکرها و شکل گیری رفتارهای ما را تشکیل می دهند.در دنیایی که هر روز پیچیده تر می شود، شاگردان مدرسه نیازمندند که بیشتر و بهتر درباره محیط خود بیاموزند و چون امکان آموختن از طریق تجربه دست اول (منظور از تجربه دست اول، عمل یا برخورد مستقیم دانش آموز با شیء یا پدیده آموختنی است) در همه موارد وجود ندارد، لذا نحوه تدریس این پدیده ها بسیار پیچیده می شود. هدف این است که شاگرد بتواند تا حد امکان پدیده های علمی را توسط تجارب دست اول یا نزدیک به آن تجربه کند.

هر اندازه شاگردان در طول زندگی خود تجارب بیشتری را به دست آورده باشند، بهتر و با موفقیت بیشتری قادر خواهند بود تا ادراکات خود را افزایش دهند. در زمینه تجربه پیامبر اکرم(ص) می فرماید: التجربه فوق العلم (تجربه بالاتر از دانش است) به همین جهت از طریق انتخاب و استفاده مدبرانه و صحیح از رسانه های آموزشی می توان امکانات بیشتری را در اختیار شاگردان قرار داد. رسانه های آموزشی به تمامی تجهیزات و امکاناتی اطلاق می شود که می توانند در محیط آموزشی شرایطی را به وجود آورند که در آن شرایط، یادگیری سریعتر، آسانتر، بهتر، با دوام تر و موثرتر صورت بگیرد. این گونه امکانات شامل وسایل (ابزار و آلات الکتریک) مواد (ورقه شفاف، فیلم و غیره) و موقعیت های آموزشی (نمایش، گردش علمی) است.

رسانه های آموزشی چیز تازه و نویی نیستند بلکه از زمانی که آموزش شروع شده است، رسانه ها نیز وجود داشته اند. بی شک یکی از نخستین رسانه ها بیان معلم، گچ و تخته سیاه بوده است. مدتی بعد عکس و سپس ضبط صوت، رادیو، فیلم، تلویزیون، ویدیو و کامپیوتر جایی برای خود در جریان آموزش پیدا کردند. در سال های نه چندان دوری رسانه ها را وسایل کمک آموزشی سمعی و بصری می نامیدند (وسایل کمک آموزشی سمعی و بصری اصطلاحا به ابزار و آلات الکتریک مانند پروژکتورها اطلاق می شد) ولی در حقیقت رسانه های آموزشی چیزی بالاتر از وسایل کمکی هستند. زمانی که آنها به صورت صحیحی مورد استفاده قرار گیرند، می توانند بر روی فرایند یادگیری تاثیرگذارند. رسانه ها برای برقراری ارتباط موثر در تدریس کلاسی که به صورت گروهی انجام می گیرد لازم و ضروری به شمار می آیند. اکنون رسانه های آموزشی جزیی تفکیک ناپذیر از فرآیند آموزش و یادگیری هستند آنها دیگر وسایل و موادی در حمایت آموزش نیستند بلکه رسانه ها خود نیز داده های آموزشی هستند.

📷

۳- نقش وسایل آموزشی در فرآیند آموزش یادگیری:

نقش وسایل آموزشی، بیشتر در چگونگی انتقال مفاهیم به شاگردان نهفته است و انتقال بهتر و موثر مفاهیم نیز از مسائلی است که باید مورد توجه قرار گیرد. تحقیقات نشان می دهد که وسایل آموزشی مناسب، در انتقال و تفهیم و تاثیر مفاهیم نقش موثری دارند که مهمترین آنها عبارتند از:

1. اساس قابل لمسی را برای تفکر و ساختن مفاهیم فراهم می کنند و در نتیجه سبب می شوند شاگردان کمتر به مفاهیم انتزاعی متوسل شوند.

2. سبب ایجاد علاقه در امر یادگیری شاگردان می شوند و توجه آنها را به موضوع آموزشی معطوف می­کنند.

3. پایه های لازم را برای یادگیری تدریجی و تکمیلی فراهم می آورند و آن را دائمی می کنند.

4. تجارب واقعی و حقیقی را در اختیار شاگردان قرار می دهند و در نتیجه موجب فعالیت بیشتر می­شوند.

5. پیوستگی افکار را در فرایند یادگیری فراهم می کنند.

6. در توسعه و رشد معنا، در ذهن شاگردان موثرند و به گسترش دامنه لغات کمک می کنند.

7. معنا و مفاهیم آموزشی را سریعتر منتقل می کنند.

8. تجاربی را در اختیار شاگردان قرار می دهند که کسب آنها از راه های دیگر چندان امکان پذیر نیست، و در نتیجه به تکامل و عمق و میزان یادگیری می افزایند.

۴- انواع وسایل آموزشی:

وسایل آموزشی را از نظر نقشی که در فرآیند آموزش بازی می کنند، می توان به دو دسته تقسیم کرد، وسایل آموزشی معیاری و وسایل آموزشی تسهیل کننده. وسایل معیاری، وسایلی هستند که از فراگیر می خواهد برای نشان دادن کارآیی آموخته هایش، آنها را شرح دهد، تفسیر کند، دوباره بسازد و یا مشخص کند، به عبارت دیگر این دسته از وسایل، جزئی از معیارهای یادگیری هستند و در هدف های فعالیت های آموزشی نیز آورده شده اند، مانند اکثر ابزارهای آموزشی در رشته های فنی و حرفه ای، و اتومبیل در آموزش رانندگی.

۵- وسایل کمک آموزشی در یادگیری

📷

۵-۱- مفهوم وسایل کمک آموزشی :

هر چه که بتواند کیفیت تدریس و یادگیری را افزایش دهد وسیله ای برای کمک به آموزش است. رسانه های نوشتاری از اولین رسانه هایی بودند که در امر تعلیم و تربیت از آنها استفاده می شده است ، و سپس رسانه های دیگری از قبیل تصاویر ، نقشه ها ، اسلاید ، فیلم ، تلویزیون و بسیاری از رسانه های دیگری که وارد جریان تعلیم و تربیت شده اندکه درامرتدریس ویادگیری تاثیر داشته اند .

۵-۲- اهمیت وسایل کمک آموزشی :

تحقیقاتی که تا به حال به عمل آمده است نشان می دهد که از طریق تدریس معمولی تنها % ۳۰مطالب از مطالب مورد تدریس یاد گرفته می شود در حالی که اگر یادگیری با استفاده صحیح از وسایل ارتباطی به عمل آید میزان یادگیری افراد را تا % ۷۵ بالا می برد .

درس ریاضیات از جمله دروسی است که دارای وسایل کمک آموزشی زیادی چه دست ساز و چه آماده بوده و عدم استفاده از آنها نقش بسیاری بر افت تحصیلی این درس خواهد داشت .

۵-۳- فواید استفاده از وسایل کمک آموزشی :

1. وسایل کمک آموزشی بازده آموزشی را از لحاظ کمی و کیفی افزایش می دهد .

2. وسایل کمک آموزشی می تواند یادگیری را انفرادی کند .

3. وسایل کمک آموزشی آموزش را با قدرت بیشتری عملی می سازد .

4. وسایل کمک آموزشی دسترسی به فرهنگ وآموزش را به طوریکسان برای همه میسر می سازد .

5. وسایل کمک آموزشی اساس قابل لمس را برای تفکر و ساختن مفاهیم فراهم می سازد . و در نتیجه از میزان عکس العمل گفتاری دانش آموز می کاهد .

6. مورد علاقه زیاد و فراون شاگردان هستند و توجه آنها را به موضوع اصلی معطوف می سازد .

7. اساس لازم را برای یادگیری تدریجی و تکمیلی آماده می سازد و در نتیجه یادگیری را دائمی می کند.

8. تجارب واقعی و حقیقی را دراختیار شاگردان قرار می دهد و در نتیجه موجب فعالیت ایشان می شود .

9. پیوستگی افکار را موجب می گردد .

10. در توسعه و رشد معنی در ذهن شاگرد موثر هستند .

11. مهارتی را به طور کامل و موثر به دانش آموزان می آموزد .

12. تجاربی را در اختیار شاگردان قرار می دهد که از راههای دیگر امکان ندارد .

استفاده از وسایل آموزشی موجب می شود که دانش آموزان از همه حواس خود جهت یادگیری مطالب استفاده کنند . از آنجا که % ۷۵ از یادگیری مطالب توسط چشم و بینایی یاد گرفته می شود، این موضوع باعث شد که معلمان بیشتری به استفاده از وسایل کمک آموزشی و وسایل بصری روی آوردند .

یکی از عللی که تعدادی از معلمان از وسایل کمک آموزشی استفاده نمی کنند این است که فکر می کنند که منظور از وسایل کمک آموزشی همان وسایلی است که فقط به منظور آموزش دانش آموزان و با هدف وسیله کمک آموزشی از قبل ساخته شده می باشند. ولی این فکر اشتباهی می باشد، زیرا با وسایل دور ریختنی و مازاد نیز می توان یک وسیله کمک آموزشی ساخت که به اهداف مورد نظر درس برسیم .

اگر بخواهیم نتیجه تحقیقات پیاژه و سایر محققین ارزشمند را در مورد تدریس ریاضیات به کودکان ، در یک جمله خلاصه کنیم باید بگوئیم : وسایل کمک آموزشی را به مدارس ببریم . هیچ معلمی نباید در تدریس ریاضیات بویژه در سالهای اولیه دبستان ، بدون وسیله کمک آموزشی باشد . البته بیدرنگ باید تذکر دهیم که منظور ما این نیست که معلم نمی تواند بدون داشتن وسایل از پیش ساخته و تعیین شده ریاضیات را تدریس کند ، بلکه یک معلم در صورتی که مفاهیم را به درستی درک کند و روش تدریس صحیح داشته باشد، می تواند حتی از نخود و لوبیا و چوب کبریت نیز در تدریس ریاضیات استفاده کند .

۵-۴- اهمیت استفاده از وسایل کمک آموزشی توسط معلمان، نقش وسایل کمک آموزشی در تدریس معلم:

۷۵ % یادگیری از طریق حس بینایی انجام می شود، نگذاریم بینایی دانش آموزان در کلاس تا آخر زنگ ، مختص دیدن معلم در پای تخته شود.

کم رنگ شدن نقش وسائل کمک آموزشی در تدریس و یادگیری:

امروزه وسائل کمک آموزشی اعم از پیچیده و ساده به عنوان ابزاری برای ایجاد تسهیل در امر تدریس و یادگیری در نظام آموزشی به کار می روند . این وسائل از حیث این که تئوری و عمل را با هم ترکیب کرده ، باعث ماندگاری یادگیری و تنوع بخشی در کلاس درس می شوند، حائز اهمیت است . با توجه به این که :

۷۵درصد یادگیری از طریق کاربرد حس بینایی

۱۳درصد شنوایی

۶درصد لامسه

3 درصد حس بویایی

۳درصد حس چشایی می باشد .

۵-۵- هدف ازاستفاده وسایل کمک آموزشی :

افزایش سرعت و پایداری یادگیری درکلیه دروس است. با توجه به این که استفاده از وسائل کمک آموزشی تاثیر زیادی در یادگیری دارد سعی بر آن است که از ۲۰% ، استفاده ازوسائل کمک آموزشی را به ۶۰% برسانیم . برای رسیدن به هدف مورد نظر باید پروژه های زیر تاحدامکان درمدارس وکلاس ها عملی شوند :

1. توجه و علاقه فراگیران را با صحبت کردن جلب نمایند.

2. تجارب عینی و واقعی را در اختیار شاگردان قرار دهند.

3. زمینه تنوع آموزشی را فراهم نمایند و ازخستگی جسمی و ذهنی بکاهند .

4. روش مطالعه صحیح را در اختیار دانش آموزان قرار دهند.

5. دست یابی به نتایج فوری از آموزش راممکن سازند که اثر یادگیری را دائمی می کند.

6. در جهت آگاهی معلمان از مفهوم و فلسفه تکنولوژی آموزشی و وسائل کمک آموزشی صحبت شود .

7. معلمانی که از وسایل کمک اموزشی استفاده می نمایند مورد تقدیر قرار گیرند.

8. به معلمان توصیه شود برای استفاده از وسائل کمک آموزشی علاقه و اشتیاق نشان دهند. جهت دسترسی آسان به وسایل کمک آموزشی مورد نیاز در طول سال تحصیلی وافزایش یادگیری پایدار، باید اقدامات زیردرابتدای سال توسط معلمان انجام شود :

ü تهیه ی فهرست وسائل آزمایشگاه

ü تهیه ی فهرست نرم افزارهای آموزشی

ü تهیه ی فهرست کتب کتابخانه

ü تهیه ی وسائل سمعی – بصری

ü تهیه ی دفتر کار

نحوه ی استفاده ی مطلوب از وسایل کمک آموزشی می تواند به طرق مختلف انجام گیرد که به چند مورد اشاره ی مختصری می شود :

ü در کلاس درس با توجه به موضوع مورد بحث و در آزمایشگاه

ü در کارگاه IT با توجه به کار عملی و بعضی از دروس

ü بازدید و اردوهای علمی – تفریحی در خارج از مدرسه

ü ثبت گزارش فعالیت ها در دفتر کار

۵-۶- چگونه از وسایل آموزشی بهره ببریم :

وسایل کمک آموزشی شامل رسانه ها، تصاویر، استفاد ه از نمایش، بازی های آموزشی و ایجاد گروه های کوچک د انش آموزی برای فعالیت های د رسی و ذوقی است که امر یاد گیری را بسیار مطلوب و جذاب می سازد و هد ف از کاربرد انواع وسایل کمک آموزشی، تسهیل و تسریع آموزش و یاد گیری است. استفاد ه از مواد و وسایل آموزشی باعث توجه بیشتر فراگیران و د ر نتیجه کاهش میزان تاثیر موانع ارتباطی از نوع فیزیکی آن می شود و ارتباط و تفاهم بیشتری بین معلم و شاگرد برقرار می کند . د ر حقیقت وسایل کمک آموزشی، بخشی از تکنولوژی آموزشی است که هد ف آن حل مسائل و مشکلات آموزشی، از طریق بررسی و کنترل کلیه عوامل موثر د ر یاد گیری و مجموعه اجزای تشکیل د هند ه فرآیند آموزشی است. رسید ن به این هد ف، کار چند ان ساد ه ای نیست زیرا علاوه بر تغییرات و اصلاحات لازم د ر سیستم سنتی معلم مد اری باید صلاحیت و توانایی علمی و عملی معلمان را از طریق آموزش های لازم ارتقا د اد که یکی از راه ها، شناخت و کاربرد مفاهیم متفاوت تکنولوژی آموزشی توسط معلمان است. د ر حقیقت مرحله تکنولوژی سخت افزارها (استفاد ه از د ستگاه های سمعی و بصری) و مرحله تکنولوژی نرم افزارها (برنامه ریزی، طراحی و تولید مواد سمعی و بصری مانند فیلم، اسلاید ، چارت، پوستر، نقشه و…)، بخشی از تکنولوژی آموزشی است که نگرش سیستماتیک به کل فرایند تد ریس-یاد گیری محسوب می شود و منظور به کارگیری روش علمی د ر فرآیند یاد د هی-یاد گیری، کاربرد مفاهیم و قوانین علمی د ر عمل و پرورش مهارت های روانی-حرکتی د انش آموزان است.

۵-۷- ابزارها یا کارافزارهای آموزش را می توان به د و د سته بزرگ تقسیم کرد :

ü ابزارها و کارافزارهای ناملموس

عمد ه ترین ابزارهایی هستند که همواره با معلم همراهند و هرگز از شخصیت حرفه ای او جد ا نمی شوند . این د سته از وسایل قد رت پیام رسانی بسیار قوی د ارند و به راحتی با یاد گیرند گان ارتباط برقرار می کنند و باعث یاد گیری های عمیق و اثرگذار می شوند . این د سته ساختنی نیستند و به رفتارهای معلم مربوط می شوند و شامل نگاه های معنی د ار با چشم و زبان، حرکت های معنی د ار و یاد د هند ه و اثرگذار با حرکات د ست، چشم، ابرو و… هستند .

ü ابزارها و کارافزارهای ملموس

این ابزار شامل کتاب ها، جمله ها، روزنامه ها، تصویرها، نمود ارها، چارت ها، پوسترها، نقشه ها، نقاشی ها، کارت ها، اسلاید ها، فیلم ها، مد ل ها، ماکت ها، مولاژها، پروژکتور و اورهد ، اوپک، ضبط صوت، د وربین عکاسی، کامپیوتر، وید ئو، DVD و VCD، تلسکوپ و تلویزیون می باشند .

د ر نتیجه ی استفاد ه از وسایل کمک آموزشی، حالت مجسم د ر ذهن د انش آموزان به وجود می آید و د رک آنها نسبت به د رس افزایش می یابد ، د ر نتیجه بهره وری د ر سیستم آموزشی وسایل کمک آموزشی هم بالا می رود و بازد هی از نظر قبول و سطح معلومات هم تابع آن می شود و رفته رفته شاهد د انش آموزان خلاق تر و نوآور خواهیم بود .

📷

۶- الگوی استفاده از رسانه های آموزشی در تدریس:

برای استفاده موثر از رسانه ها در آموزش و با توجه به به نقش و اهمیت آن ها در امر آموزش، الگویی به طور اصولی ارائه شده است. این الگو با استفاده از ترکیب رسانه ها، یک راهنمای عملی برای معلمان است. تاکید اصلی این الگو بر طبقه بندی کاربردی رسانه ها در آموزش و استفاده واقعی از رسانه ها در کلاس درس است. این الگو شامل گامهایی است که به معرفی آنها می پردازیم.

گام اول : شناسایی یادگیرندگان ( تجزیه و تحلیل ویژگی های یادگیرندگان )

اولین گام از این الگو عبارتست از شناخت یادگیرندگان. یادگیرندگان را می توان بر حسب ویژگی های عمومی و شایستگی های ویژه دانش، مهارت ها ونگرش های آنان درباره ی موضوع، مورد بررسی قرار داد. در طبقه بندی ویژگی های عمومی، مشخص کردن و شناسایی فرگیرندگان از جنبه هایی نظیر سن، سطح کلاس و عوامل فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی مورد نظر است. این عوامل به معلم کمک می کند که سطح درس را مشخص و مثال هایی انتخاب کند که مقصود اصلی را به فراگیران انتقال دهد. برای مثال، ممکن است رسانه های غیر چاپی بر دانش آموزانی که مهارت کافی برای خواندن ندارند، تاثیر زیادی بگذارد.

در هر حال، برای معلمی که با فراگیرندگان زیادی سرو کار دارد، تجزیه و تحلیل ویژگی های عمومی، اطلاعات زیادی به او خواهد داد، اگر چه گاهی اوقات، ممکن است این شناسایی و شناخت تفاوتهای زیادی با هم داشته باشد.

گام دوم : بیان اهداف آموزشی

گام دوم در این الگو برای استفاده از رسانه های آموزشی، بیان اهداف آموزشی است. فراگیرندگان باید چه نوع اهداف یادگیری را به دست آورند؟

در واقع فراگیرنده در زمان تکمیل آموزش باید چه توانایی جدیدی کسب کند؟

اهدافی که معلم بیان می کنید باید دقیقا قابل حصول باشد. مثلا این هدف که « دانش آموزان من برای تسلط بر مهارت های ریاضی» آماده می شوند. هدفی است که خیلی مبهم است و به عنوان یک هدف ویژه عمومی مطرح می شود. هر چند که کیفیت، به عنوان یک هدف مطرح است، بیان گسترده ای از موقعیت و وضعیت به شمار می رود. چنین هدفی حفاظ و پوششی برای تعدادی از اهداف ویژه خواهد بود. مثل آن که دانش آموزان کلاس دوم بتوانند توانایی جمع اعداد یک رقمی با یک رقمی را به دست آورند.

حال سوال این است که چرا معلم باید اهداف آموزشی را بیان کند؟

در وهله اول، معلم باید بداند که هدف اصلی، انتخاب مناسب رسانه و روش هاست. دلیل اساسی دیگر این است که کار ارزشیابی به او کمک می کند. اگر اهداف قابل مشاهده نباشد. معلوم نمی شود که یادگیرندگان باید چه چیزی را به دست آورند. بدون اهداف صریح و روشن، دانش آموزان نیز نمی دانند که چه انتظاری از آنان وجود دارد. به علاوه، بیان اهداف، فعالیت های معلم و فراگیرنده را روشن می کند.

مسئولیت معلم به عنوان یک آموزش دهنده، عبارت است که فراهم آوردن و آماده کردن فعالیت های یادگیری مناسب برای دست یافتن به اهداف و مسئولیت فراگیرنده، شرکت موثر در این گونه فعالیت های یادگیری است.

گام سوم : انتخاب رسانه و مواد آموزشی

فرآیند انتخاب رسانه به دو نکته اشاره می کند:

الف) انتخاب رسانه مناسب برای اجرا.

ب) انتخاب و طراحی مواد آموزشی جدید.

📷

انتخاب رسانه مناسب، وظیفه بسیار پیچیده و مشکلی است. زیرا هیچ کس به این سۆال، که کاربرد کدام یک از رسانه ها در امر آموزش مفیدتر است. پاسخ کاملی نداده است. هر کدام از مربیان و پیشروان امر آموزش سعی کرده اند به گونه ای به این سۆال پاسخ دهند. ولی قدر مسلم این است که اگر رسانه ها درست انتخاب شوند، در کار تدریس موثر خواهند بود.

برای انتخاب رسانه مناسب باید اصولی را مد نظر داشت :

در انتخاب رسانه باید ساده ترین و ارزان ترین آنها را برای هر آموزشی انتخاب کرد. زیرا تحقیقات نشان داده است که رسانه ها ازنظر انتقال محتوای آموزش از فرستنده به گیرنده، تفاوتی با هم ندارند.

در انتخاب رسانه باید به گرایش شاگردان به رسانه مورد نظر، برداشت آنان از نظر میزان یادگیری از طریق آن رسانه و انتخاب رسانه به وسیله خود شاگردان توجه شود و هر مورد، پیش بینی های لازم برای انتخاب رسانه به عمل آید. گاه خصوصیات ویژه محتوا، نوع خاصی از رسانه را طلب می کند.

در زمینه انتخاب رسانه، ابتدا باید به این مسئله پرداخت که هر رسانه تا چه حد در یادگیری موثر است. سپس از بین رسانه های مناسب، رسانه ای انتخاب شود که با شرایط موجود هم خوانی دارد.

برای نمونه رسانه های آموزشی و کمک آموزشی برای درس دینی و قرآن عبارتند از :

الف –آموزشی

ü کتاب درس

ü لوحه های آموزشی

ü نوار آموزشی

ü قرآن کامل

ü نوار ویدیویی

ب- کمک آموزشی

ü نرم افزارهای آموزشی

ü مجله های آموزشی

ü کتاب کار دانش آموز

ü کتاب راهنمای والدین

گام چهارم: استفاده موثر از رسانه ها و مواد آموزشی

بعد از آن که رسانه و مواد آموزش مورد نظر انتخاب شد، معلم باید به این موضوع فکر کند که چگونه به کار گرفته شود و چه مدتی برای به کارگیری مناسب آن ها لازم است. گاه استفاده از یک رسانه در زمان محدود امکان پذیر نیست و همین امر سبب می شود که رسانه دیگری که از نظر دستیابی به هدف ها در سطح پایین ترین قرار دارد، انتخاب گردد. همچنین در این مرحله، باید کلاس و تجهیزات لازم برای خواندن را آماده کرد. در این زمینه می توان به موارد زیر اشاره کرد:

الف) آمادگی فراگیرنده :

تا فراگیرنده به درس معلم توجه نکند و در اجرای فعالیت های آموزشی با معلم همکاری نداشته باشد، تدریس به مفهوم واقعی و عملی آن صورت نخواهد گرفت توجه شاگرد و همکاری او نیز مستلزم آماده شدن برای فعالیت است. تجربه نشان داده است که در آغاز ورود به کلاس، اغلب شاگردان هنوز متوجه فعالیت هایی است که قبل از آمدن به کلاس افکار آن ها را به خود مشغول داشته است. در شروع کلاس، معلم موظف است توجه و افکار شاگردان را به طور جدی متوجه کلاس و شروع درس کند.

ب) آمادگی معلم:

بدیهی است که برای انجام دادن هرکاری باید آمادگی داشت، امر آموزش نیز از این قانون مستثنی نیست. معلم باید در نظر بگیرد که در کلاس چه می خواهد بگوید، چگونه می خواهد درس را شروع کند، چگونه می خواهد از رسانه آموزشی استفاده کند، می خواهد چه هدف هایی را دنبال کند، چگونه در کلاس انگیزه ایجاد کند و این انگیزه را تا پایان کلاس استمرار بخشد و سرانجام، درس را چگونه به پایان برساند. او باید خود را برای همه این زمینه ها آماده کند.

گام پنجم : اجرا به وسیله یادگیرنده

گام پنجم در این الگو عبارت است از آماده کردن فرصت های برای فراگیرندگان تا آنان به طور عملی بیاموزند. مدت ها طول کشید و مربیان فهمیدند که شرکت در فرآیند یادگیری، یادگیری را افزایش می دهد. موثرترین موقعیت های یادگیری آنهایی است که فعالیت ها را خود یادگیرنده انجام دهد.

ممکن است شکلی از مشارکت شامل طیف گسترده ای از تکرار تمرین های جدید، هجی کردن یا کلمات مترادف تا حل کردن مسایل ریاضی باشد. بعضی اشکال رسانه ها در این فعالیت ها مشارکت بیشتری دارند. برای مثال، پاسخ فراگیرنده به تصاویری که قبلا طرح ریزی شده است، آسان تر از اداره کردن پاسخ های آشکار در طی یک فیلم، یادگیری را تقویت می کند.

بعضی نویسندگان نیز در تحقیقات خود به این نتیجه رسیده اند که وقتی مهارت های روانی حرکتی عملا انجام شوند، در مقایسه با زمانی که از طریق یک فیلم نمایش داده می شود، بهتر یادگرفته می شوند. همچنین پاسخ های انشایی روشن در طی یک فیلم یادگیری را تسهیل می کند. مگر اینکه ارایه پاسخ ها مستلزم این باشد که دانش آموزان از تماشای فیلم منع شوند.

تقویت فوری پاسخ های صحیح، بویژه زمانی مهم است که با دانش آموزانی کار کنید که دارای توانایی های متوسطی در حد پایین باشند. برای چنین دانش آموزانی تقویت های فوری یک نیروی انگیزشی قوی برای موقعیت در یادگیری بعدی آنان به شمار می رود.

مباحث کلاسی، پرسش های کوتاه و تمرین های کاربردی فرصت هایی را برای پاسخگویی، آماده و تقویت می کند. راهنمای معلم، نوشته های دستی و مواد کمک آموزشی اغلب شامل پیشنهادها، فنون و فعالیت هایی برای استنباط و تقویت پاسخ های دانش آموزان است.

📷

گام ششم : ارزشیابی

آخرین گام از الگو برای یادگیری موثر، ارزشیابی است. ارزشیابی از اغلب آموخته ها، از نوع آزمون های مداد و کاغذی ( کتبی) است. هدف بیشتر این آموخته ها اندازه گیری پیشرفت تحصیلی دانش آموزان است. با آن که اهداف زیادی بر ارزشیابی مترتب است، در اینجا سه نوع ارزشیابی مورد بحث قرار می گیرد:

الف) ارزشیابی از پیشرفت تحصیلی یادگیرنده

سوال نهایی در فرآیند آموزشی این است که آیا دانش آموزان آنچه را که فرض شده است باید یاد بگیرند، یاد گرفته اند؟

آیا آنان می توانند به قابلیت هایی معین شده برسند؟

اولین گام در فرآیند الگو نشان داده شده است. زمانی که معلم اهداف را، که شامل بیان اهداف همراه با درجه معیاری از اجرای قابل قبول است تنظیم می کند، روش ارزشیابی پیشرفت تحصیلی به ماهیت اهداف بستگی دارد و این گونه روش ها باید مستقیما با اهداف بیان شده اولیه در الگو مرتبط باشد.

ب) ارزشیابی از رسانه ها و مواد آموزشی

این نوع ارزشیابی غالبا با چنین سوالاتی مطرح می شود:

ü آیا رسانه ها برای رسیدن فراگیرندگان به اهداف کمک کرده اند؟

ü آیا همه فراگیرندگان توانسته اند از مواد آموزشی به نحو مناسب استفاده کنند؟

ü آیا هزینه های مربوط به موادآموزشی در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان موثربوده است؟

ü آثار رسانه ها و مواد آموزشی تا چه اندازه بوده است؟

ü آیا رسانه ها در افزایش علاقه فراگیرندگان به درس موثر بوده اند؟

ü آیا رسانه ها فراگیرندگان را برای شرکت موثر در آموزش آماده کرده اند؟

معلم با پاسخگویی به این سوالات، دید روشنی از وضعیت رسانه مورد نظر و به کارگیری آن در آموزش به دست می آورد.

پ) ارزشیابی از فرآیند آموزشی

با آنکه ارزشیابی نهایی باید پس از اتمام آموزش انجام شود، ارزشیابی یک فرآیند لازم است. ارزشیابی ها پیش از آموزش، طی آموزشی و پس از آموزش صورت می گیرد. برای مثال، پیش از آموزش، مشخصات یادگیرندگان اندازه گرفته می شود. به علاوه، مواد آموزشی باید پیش از استفاده ارزشیابی شود.

ممکن است در طی آموزشی، ارزشیابی از تمرین های دانش آموزان صورت گیرد و از آنان خواسته شود که مهارتی را توضیح یا به یک پرسش کوتاه پاسخ دهند. ارزشیابی در طی آموزش، اغلب یک هدف تشخیصی است که برای کشف و بررسی مشکلات و مسایل یادگیری و تدریس در فرآیند آموزشی طراحی می شود که ممکن است حصول و دستیابی به اهداف را تهدید کند. ارزشیابی پایان آموزش نیست. بلکه آغازی برای ادامه منظم و اصولی این الگو برای استفاده موثر از رسانه های آموزشی است.

در هیچ موقعیتی، ارزشیابی نباید هدف اصلی باشد. و فرآیند آموزش را تحت تاثیر قرار دهد. اما در هیچ شرایطی نیز نباید ارزشیابی از فرآیند آموزش را به تعویق انداخت. ارزشیابی صحیح در فرآیند آموزش، بویژه ارزشیابی پیشرفت تحصیلی، یکی از مهم تری فعالیت های آموزش معلمان است.

معلمان باید درسراسر جریان آموزش به ارزشیابی میزان یادگیری شاگردان خودبپردازند.

ارزشیابی سبب می شود که معلم اشکالات و نقایص موجود در اهداف، محتوا، شیوه ها و رسانه های آموزشی و در یک کلام، اشکالات فعالیت های آموزشی را دریابد و از چگونگی توفیق و شکست شاگردان و میزان آمادگی آنان برای فعالیت های بعدی آگاه شود.