اثر زعفران بر بینایی

اثر زعفران بر بینایی

یافتههای دانشمندان نشان میدهد که بازگشت مجدد به فرآوردههای طبیعی همانند گیاهان دارویی و عصاره آنها، محصولات دریایی و فرآوردههای حاصل از متابولیسم میکروارگانیسمها در کنار استفاده از داروهای شیمیایی میتواند رویکرد مثبت و امیدوار کنندهای در خصوص کنترل و نیز درمان بسیاری از بیماری‎های مختلف باشد.(5)

زعفران یا زرپران، ادویه وگیاهی با نام علمی Crocus sativus L. از تیره زنبقیان(Iridacea) و سرده زعفران، است که خواص زیادی در طب سنتی به جهت دارا بودن خاصیت آنتی توکسیک و درمان بیماریهای مختلف برای آن در نظر گرفته شده است. این گیاه چند ساله بوده و ارتفاعی بین 10 الی 30 سانتی متردارد. از قسمت میانهی پیاز گیاه زعفران یکسری برگ باریک خارج میشود. و از وسط این برگها ساقهی گل‎دار زعفران می‎روید که خود به یک تا سه گل منتهی می‎گردد. قسمتی که از آن استفاده میشود؛ شامل انتهای خامه و کلاله سه شاخهای این گیاه است که به زعفران معروف بوده و معطر بودن آن به دلیل وجود ماده شیمیایی سافرانال و نیز طعم تلخ آن به دلیل وجود مادهی پیکروکروسین است، ضمن اینکه این ماده خود بعنوان یک تقویت کننده برای معده نیز به حساب میآید. ترکیبات شیمیایی فعال این گیاه شامل پیکروکروسین، سافرانال، کروکتین و کاروتنوئید آنتی اکسیدان میباشد. نقش زعفران در درمان بیماری‎ها، با مطالعات پژوهشی و بالینی مختلف به اثبات رسیده است. این گیاه با اثر آنتی اکسیدان(کروسین و کروستین) و ضدالتهابی که دارد، در یکسری از بیماری‎ها همچون بیماری‎های تولید مثلی، دیابت(کروسین زعفران از افزایش قند خون جلوگیری می‎کند)، آلزایمر، قلبی و عروقی، افسردگی، اختلالات خواب و سرطان میگردد. همچنین زعفران با انجام عمل آپوپتوز و کنترل تکثیرسلولی و مسیرهای سیگنالینگ اینترفاز سلولی؛ بر سلول‎های سرطانی تاثیر شگرفی دارد.این گیاه بعنوان عامل موثر جهت آنژیوژنز(رگ‎زایی اندوتلیال عروق) نیز به حساب می‎آید.(5)یافته‎های محققان نشان داده است که این گیاه در سلول‎های سرطان پستان Mcf7 سبب کاهش بیان ژنVEGF A می‎شود که یک ژن فعال در روند رگزایی است. بطوریکه بیشترین کاهش بیان ژن، مربوط به مصرف بالاترین غلظت عصاره زعفران توسط افراد بیمار بوده است.(9)

خواص ضدسرطانی زعفران در مدل‎های مختلف سلولی بر روی طیف گستردهای از بیماری‎ها همچون:کارسینوم تخمدان و پستان، لوسمی، آدنوکارسینوم روده بزرگ، رابدومیوسارکوما، پاپیلوما و کارسینوم سلول سنگفرشی؛ گزارش شده است.

در ادامه نقش زعفران را بر بینایی و بیماری ماکولار وابسته به سن، بررسی خواهیم کرد.(5)

تباهی لکه زرد یا دژنراسیون ماکولار وابسته به سن( (Age-related Macular Degeneration و به اختصارAMD، شایعترین علت کوری افراد در سنین بالا میباشد. در این بیماری لکه زرد چشم از بین می‎رود. ماکولار قسمت حساس به نور شبکیه و عامل وضوح دید است. این بیماری به دو دستهی خشک و تر طبقه بندی می‎شود. ماکولار نوع خشک شایع تر بوده و حدود 90درصد بیماران مربوطه را درگیر مینماید. این بیماری علاوه بر داشتن زمینهی ارثی، می‎تواند عوارض یکسری از داروها نیز باشد. بنابر نتایج مطالعات انجام شده ؛ بیمارانی که بمدت3ماه و روزانه با دوز 50میلی گرم زعفران درمانی شدند، دقت بینایی و حساسیت به نور آنها به طور معنی داری افزایش یافت و مصرف خوراکی این گیاه باعث گردید تا از شدت پیشرفت ماکولار نوع خشک، کاسته شود.(1، 5،6 و 8) همچنین پژوهشی دیگر بر روی بیماران دارای گلوکوم یا آب سیاه چشم، نشان داده که مصرف عصاره آبی زعفران خوراکی با دوز30میلی گرم در روز بمدت 3هفته، می‎تواند سبب کاهش فشار چشم در مراحل اولیهی این بیماری گردد. (7)همچنین مصرف روزانه عصاره این گیاه با دوز20 میلی گرم بمدت 90 روز در بیماران نامبرده، سبب بهبود دامنه و نیز حساسیت الکترورتینوگرام میشود.( 6و1)

الکترورتینوگرام(ERG) نوعی پاسخ الکتریکی سلول‎های مختلف شبکیه چشم است، از جمله سلول‎های میله‎ای که به فتوگرامترها معروفند، سلول‎های دوقطبی که جزء سلول‎های داخلی شبکیه چشم محسوب می‎شوند و همچنین سلول‎های غدد لنفاوی و آماکرین.(اینترنورون‎های فاقد آکسون شبکیه).مطالعات بر روی رده های سلولی گانگلیون شبکیهRGC-5 نشان داده است که مکمل کروسین موجود در زعفران، از طریق کاهش تولید کاسپاز 3 و 9(در مسیر آپوپتوز) موجب کاهش استرس اکسیداتیو می شود. این ترکیبات با حفاظت از سلو‎ل‎ها در برابر گونه‎های اکسیژن فعال از مرگ سلولیRGC-5 جلوگیری کرده و اثرات ضدآپوپتوز خود را اعمال مینمایند.(2)

استفاده از عصاره زعفران در موش ‎های صحرایی ویستار، خواص آنتی آپوپتوزی و آنتی اکسیدانی این گیاه را برای جلوگیری از تشکیل آب مروارید ناشی از سلنیت، نشان داده است که از طریق مهار پروتئولیزاسیون پروتئین‎های محلول در آب عدسی چشم صورت می‎گیرد.(2) مطالعات مختلف نشان داده است که گیاه زعفران بر روی ژن‎هایی که عملکرد سلول‎های بینایی را تنظیم می کنند، اثر قابل توجهی دارد. استفاده از مکمل‎های خوراکی این گیاه بینایی را بهبود بخشیده و از مشکلات چشمی جلوگیری می‎کند. جستجوی مقالات منتشرشده با استفاده از پایگاه داده MEDLINE اثربخشی زعفران را طی سال‎های 1990 تا 2004 بر فعالیت‎های پیشگیرانه ضدتومور و ضدسرطان، نشان می‎دهد. (3)

در سال 1394 برای نخستین بار در ایران، پس از انجام مطالعات آزمایشگاهی و پزشکی سه داروی بدست آمده با منشاء زعفران توسط شرکت دانش بنیان «گیاهان سبز زندگی» به ثبت رسیده و وارد بازار دارویی داخلی و خارجی شده است. داروی سافروتین جهت کاهش علائم بیماری آلزایمر، داروی سافرومود جهت درمان افسردگی و داروی P.M.Stop جهت درمان اختلالات پیش از قاعدگی درخانم‎ها مورد استفاده قرار میگیرند. اختلالات پیش از قاعدگی در خانم ها حدود 10 روز قبل از قاعدگی آغاز شده و شامل یکسری علائم رفتاری،اخلاقی، فیزیکی، درد در ناحیه شکم، نگرانی و حالت زودرنجی، خستگی، سردرد و ... می‎باشد. (3) در تحقیق دیگری که در سال 1396 توسط شرکت دانش بنیان« پویش داروی سینا » و با تلاش‎های دکتر مهاجری، عضو هیات علمی گروه فارماکودینامی و سم‎شناسی دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی مشهد؛ انجام شد، قرص کروسینا با منشاء زعفران و برای درمان افسردگی طراحی و پس از طی آزمایشات مختلف بالینی به مرحله تولید رسید(توزیع اولیه‎ی‎20هزار قرص کروسینا در سطح داروخانه‎های مشهد). این قرص حاوی کروسین ماده‎ی فعال زعفران است و دارای خاصیت ضد افسردگی و نشاط آور می‎باشد. همچنین مصرف این قرص؛ التهاب و ضخامت شبکیه چشم در بیماران مبتلا به رتینوپاتی دیابتی و میزانHbA1Cرا بمدت 3ماه در بیماران تحت درمان کاهش داده و سبب افزایش بینایی نیز شده است.(4)

منابع:

1- Riazi A., Panahi Y. Alishiri A.A., Hosseini M.A., Karimi Zarchi A.A. and Sahebkar A.H. The impact of saffron (Crocus sativus) supplementation on visual function in patients with dry age-related macular degeneration. Department of Ophthalmology, School of Medicine, Baqiyatallah University of Medical Sciences.

2-Botanical Compounds: Effects on Major Eye Diseases .Tuan-Phat Huynh, 1 , 2 , 3 Shivani N. Mann, 1 , 2 and Nawajes A. Mandal . 2013 Jun 17

3-مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری-خرداد ماه 94-خبرگذاری شبستان

4- مرکز اطلاع رسانی دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، دکتر مهاجری-28 اردیبهشت96

5- رضایی ن.، حسینیان س.م.، آوان ا. و خزاعی م. 1396. مطالعات بالینی بر روی اثرات زعفران در بیماری‎های مختلف. مجله دانشکده پزشکی اصفهان، سال 35، شماره456. 6-Short-term Outcomes of Saffron Supplementation in Patients with Age-related Macular Degeneration: A Double-blind, Placebo-controlled, Randomized Trial.Alireza LASHAY, Gholamreza SADOUGH, Elham ASHRAFI, Mohammadreza LASHAY, Morteza MOVASSAT, and Shahin AKHONDZADEH.

7-The ocular hypotensive effect of saffron extract in primary open angle glaucoma: a pilot study.Jabbarpoor Bonyadi MH1, Yazdani S, Saadat S.

8-Functional effect of Saffron supplementation and risk genotypes in early age-related macular degeneration: a preliminary report. Marangoni D1, Falsini B, Piccardi M, Ambrosio L, Minnella AM, Savastano MC, Bisti S, Maccarone R, Fadda A, Mello E, Concolino P, Capoluongo E.

9-اثر عصاره زعفران بر بیان ژن VEGF A در سلولهای سرطان پستانMCF7. مرضیه موسوی،جواد بهارآرا، خدیجه شاهرخ آبادی و سعیده ظفربالانژاد- ماهنامه علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه-سال هفدهم- شماره12-اسفند1392