فونداسیون بناهای تاریخی

فونداسیون بناهای تاریخی(از کتاب بازسازی و استحکام بخشی بناهای تاریخی تالیف دکتر سید ضیا حسینی و پرفسور محمود گلابچی)

📷شناخت فونداسیون بناهای تاریخی بیشتر از سایر عناصر مشکل و سخت است مگر آنکه بتوان با گمانه به فرم و ساختار آن دست یافت و یا در اثر تخریب بنا مثلا در زلزله و یا آسیب های دیگر بتوان جزئیات آن را مشاهده نمود. این شالوده ها در اکثر موارد به صورت سنگچین و یا آجرچین با ملات های ضدرطوبت و یا مقاوم در برابر رطوبت مانند ملات های ساروج و دیمه که ملات های آهکی هستند به صورت گوهای و مخروطی ساخته می شدند. کنترل نشست چالشی بسیار مهم است هر گونه دستکاری درسازه و فونداسیون بناهای تاریخی معمولا غیر ممکن است از این رو تقویت فونداسیون و خاک آن از اطراف فونداسیون، به نحوی که هیچ تغییر و دستکاری در اصل فونداسیون انجام نگیرد خود مساله حائز اهمیت است روش جدیدی برای مقاوم سازی پی های سطحی بوسیله ریز شمع ها بدون اتصال مستقیم است. در این روش یک سری دال بتنی در اطراف پی مورد نظر احداث شده و این ریز شمع ها دالهای بتنی خاک اطراف پی را تحت فشار می گذارد. [1]در زمینهائی که خاک آنها دارای مقاومت بیش از 8 کیلوگرم بر سانتیمتر مربع باشند مواردی یافت شده که دیوارهای باربر بنا مستقیما بر روی بستر خاک مستقر شده است. اما در این موارد نیز معماران مجرب اقدام به شفته آهک در زیر دیوار می نمودند تا بنا دچار نشست نشود. در بسیاری از خانه های یزد از بستر طبیعی زمین بنام خاک چیلو یا چلو که نوعی خاک رسی مقاوم بوده ساختارهایی حتی بعنوان ستون ایجاد نمودهاند. شالودهی بنا وزن ساختمان را به گونهای به زمین انتقال می دهد که ساختمان بیش از حد مجاز نشست نکرده و در ثانی میزان نشست در بخش های مختلف بنا یکسان باشد. زیرا تفاوت در نشست ممکن است در ساختمان ایجاد گسیختگی یا ترک نماید. شالوده ها با افزایش سطح مقطع نسبت به دیوار از تنش های ماکزیمم ایجاد شده در خاک نیز جلوگیری می کنند.

هر زمان که زلزله ای رخ می دهد، بناهای بزرگ اهمیت بیشتری دارند، تا معماری ساده شهری که بافت اصلی یک منطقه را تشکیل می دهد. پس از زلزله هزینه احیا و بازیابی، تحت تاثیر مواردی مانند؛ سطح خسارت، نوع ساخت و ساز و وضعیت تاریخی قرار دارد، در حالی که زمان بازیابی، تحت تاثیر متغیرهای مشابه و همچنین عملکرد ساختمان است. نوع ساخت و ساز ساختمان (طرح و مصالح) بر آسیب های ناشی از زمین لرزه تاثیر می گذارد، زیرا نوع ساختار آن، نحوه پاسخ گویی به نیروهای لرزشی را تعیین می کند.

یکی از راهکارهای احیا بناهای تاریخی برای استفاده متداول از سنگ های بزرگ، دقت در قرارگیری آن ها در ساختار دیوار است. به گونه ای که سنگ های قرار گرفته شده به سمت بیرون و به درستی جایگزین شوند و همچنین استفاده نکردن از مقدار زیاد ملاط، برای پر کردن فضای بین سنگ های بزرگ است. در یک دیوار، ملاط در مقایسه با چینش سنگی نقش ثانویه دارد. ولی لازم است که بالاترین میزان فشردگی انواع سنگ ها را بشناسیم.

📷واژگونی دیوارهای خارجی ساختمان از مهم ترین و اولین حالت های آسیب به شمار می روند. این وضعیت بیشترین آسیب در ساختمان را نشان می دهد. میزان مداخلات در زمان مرمت، باید تا حد ممکن کم باشد، به گونه ای که تداوم و ارتباط کافی بین تمام عناصر اصلی بنا را تضمین کند و به اصالت آن ها لطمه ای نزند. نگهداری مستمر و مداوم نیز از اصلی ترین موارد در حفظ بناهای تاریخی است. برای تقویت بناهای تاریخی که دارای ضعف های ساختاری آشکاری هستند، کارشناسان باید اولویت ها را برای مداخلات، براساس مواد مناسب مرمت و تکنیک های سازگار با سازه های تاریخی انتخاب کنند.

بیشترین پایه و فونداسیون ساختمان های تاریخی از شفته و سنگ های بزرگ درست شده است. برای مرمت انها ابتدا باید مصالح و روش های سنتی و درصورت ناکافی بودن، باید از فناوری های مدرن استفاده شود. مواد و فن آوری های مدرن باید اصالت فرهنگی بناهای تاریخی را حفظ کنند. آن ها باید با دقت مورد استفاده قرار گیرند تا خسارت جبران ناپذیری ایجاد نکنند. مصالح جدیدی که برای مقاوم سازی استفاده می شود باید با مصالح اصلی ساختمان تاریخی سازگار، اما از آن ها متمایز باشد.

[1] نجف ابادیان،احمد، هاشمالحسینی، حمید، وفائیان، محمود، روش جدید تقویت پی های سطحی و ابنیه تاریخی توسط ریز شمع های پیش کشیده اولین همایش منطقه ای مصالح ساختمانی و تکنولوژی های نوین در مهندسی عمران 1390