انجمن فیزیک انگلیس و عبرت برای دوران «بهنجار آتی» ما

اخیرا انجمن فیزیک انگلیس(IOP) در بخش اخلاق خبرنامهء خود متنی را با امضای خانم انسیه عرفانی منتشر کرد با این عنوان که «من استعفا دادم و از همکاران دانشگاهی دیگر خود هم می خواهم چنین کنند». با این مورد آشنا بودم. علاقه مند شدم متن را که با عنوان «دیدگاه» چاپ شده بخوانم. به سبک رفتار ظریف انگلیسی- کمی شبیه به همان ادب ایرانی ما- متنی در دفاع از سختی هایی است که دانشگاهیان در ایران می کشند- از این دید مطلوب همه انسان دوست های روی کرهء زمین چه ایرانی و چه ناایرانی. از این دست دلسوزی های ظاهرا بشر دوستانه در دنیای علم در این چهل و چند سال کم ندیده ام. ساده ترین اش در دههء هفتاد بود هنگامی بود که دولت ایالات متحدهء آمریکا از دادن روادید به جوانان ما برای شرکت در المپیاد فیزیک استنکاف کرد و این جوانان مجبور شدند به ایران برگردند. تلاش انجمن فیزیک ایران در آن سال و حسن نیت برگزارکنندگان جهانی منجر به این شد که جوانان ما در ایران زیر نظر انجمن فیزیک ایران امتحان دادند و رتبهء خود را کسب کردند. نمونه های مشخص دیگر بلوغ در انجمن های فیزیک جهان را در نرم کردن مشقت های سیاسی کم ندیده ام. اما این که چاپ این دیدگاه از یک استادیار قراردادی- که قراردادش پس از هفت سال تنها از روی انسان دوستی نوع ایرانی اش تا آخر شهریور ۱۴۰۱ تمدید شده بوده- چگونه علم حمایت از علم و انسان دوستی شده بسیار درخور تامل است. 

سرمقالهء این روزهای مجله ساینس و نیز بیانیهء انستیتو ماکس پلانک در همین مورد سختی های دانشگاهیان ایران واکنشی حرفه ای است حتی اگر دلایل سیاسی داشته باشد. نمایش مسئولیت مثلا جهانی انجمن فیزیک انگلیس اما نه حرفه ای است و نه حکایت از بلوغ دارد.

این عبرتی است برای انجمن های علمی ما که در ساحت علم به معنی مدرنش- و نه علم جامانده و محصور در طریقت بعضی از نهادهای ما- حرفه ای بودن را سرلوحه قراردهند و به منافع سیاسی منبعث از یک فرهنگ سیاسی اقتدارگرا و یکجانبه گرا تن درندهند! روش اجرایی خبرپراکنی انجمن فیزیک انگلیس شاید آموختنی باشد اما، سیاست بسیار ناحرفه ای این مجموعه عبرتی است برای برحذربودن! این گاف بزرگ اخلاقی را هنگامی با بلوغ مدنی جامعهء فیزیک و اخترفیزیک ایران مقایسه می کنم به خود می بالم!