فیلترینگ یا پالایش اینترنتی

فیلترینگ یا پالایش اینترنتی

همان طور که می دانید پالایش نفت خام و فرایندهای آن، انجام یک سری تغییرات فیزیکی و شیمیایی بر روی محصول ورودی پالایشگاه که نفت خام است و تبدیل آن به محصولات خروجی یا فرآورده های نفتی هست. هدف از پالایش نفت خام تبدیل ماده کم فایده و غیرقابل استفاده به فراورده های نفتی باکیفیت و مورد تقاضای بازار و مصرف کنندگان است.

بی تردید گسترش و توسعه اینترنت و بهره مندی از این ابزار نوین ارتباطی نیازمند یک نظام حقوقی منسجم و مدون است. حال به جهت اینکه اینترنت از منظر قوانین و مقررات قابل استفاده و نیز بر مبنای منشور سازمانی دستگاه های متولی باشد، عملیات پالایش و محدودسازی دسترسی کاربران به برخی از سایت ها و صفحات در اینترنت اجرا می شود که در اصطلاح به آن فیلترینگ گفته می شود. با وب گردی در صفحات اینترنتی احتمالا با این صفحات روبرو شده اید که فیلتر شده اند و دسترسی به آنها از طریق شبکه اینترنت ممکن نیست. عموما این سایت ها با استناد به یک یا چندین بند از فهرست مصادیق و محتوای مجرمانه رایانه ای فیلتر می شوند و این امر به منظور حفظ حقوق، حریم و حتی امنیت کاربران خصوصا در رده های سنی کودکان و نوجوانان مهم و ضروری است. فیلترینگ همان گونه که می تواند سایت های غیرمفید و غیراخلاقی را مسدود سازد، سایت های سالم و مفید را هم از دسترس کاربران خارج می نماید. فیلترینگ درصورتی که به طور دقیق و صحیح به کارگیری نشود، چرخه اطلاع رسانی صحیح را مختل و تحت شعاع قرار می دهد. در حالت کلی کشورهای مختلف جهان به چهار دلیل عمده عملیات فیلترینگ را اجرا می نمایند که عبارت اند از: «مسائل سیاسی، مسائل اجتماعی، مسائل اخلاقی و مسائل امنیتی». رعایت مفاد فهرست مصادیق محتوای مجرمانه برای ارائه دهندگان خدمات دسترسی و میزبانی کلیه کاربران در فضای مجازی شامل اینترنت، شبکه های اجتماعی و پیام رسان ها ضروری بوده و در صورت تخطی و تخلف از مفاد آن، مستوجب عهده دار شدن مسئولیت کیفری و در برخی از موارد، مسئولیت مدنی منجر به محکومیت به پرداخت ضرر و زیان و جبران خسارت خواهد بود.

به استثنای نهادهای ذی ربط که عهده دار رصد فضای سنگین مجازی را در کشور و خارج از کشور هستند، ISPها وHSPها مکلف اند در صورت مواجهه با یکی از مصادیق مجرمانه، مراتب را به دبیرخانه مصادیق مجرمانه که در دادستانی کل کشور مستقر هستند، از طریق وب سایت مربوطه اعلام نمایند. نکته قابل توجه این است که انسداد یک وب سایت زمانی میسر است که ارائه دهندگان خدمات میزبانی آن در داخل کشور باشد. اما اگر ارائه دهنده خدمات میزبانی وب سایت خارج از کشور باشد، فقط با قرارداد بین المللی معاضدت قضایی امکان فیلتر وجود دارد، در غیر این صورت الزامی برای اجرای مصوبه مقامات کشور درخواست کننده وجود ندارد.

مفاد فهرست مصادیق محتوای مجرمانه ممکن است توسط کارگروه مشخص شده به روزرسانی و ویرایش گردد و در صورت هرگونه تغییرات در مفاد آن به نحو مقتضی اطلاع رسانی گردد. این نکته هم شایان ذکر است که اگر به صورت اشتباه و سهوی وب سایتی فیلتر شود، زیان دیده می تواند شکایت خود را به کمیته معین مصادیق مجرمانه اعلام نماید تا در این مرجع قانونی مورد بررسی و رسیدگی قرار گیرد. حال سوالی که مطرح می شود این است: آیا فیلترینگ اینترنت کارآمد است؟ یکی از اثرات زیان بار و مخرب جانبی فیلترها، اثر سوء احساس امنیت است. هر شخصی قصد دورزدن این فیلترها را داشته باشد، این امر سادگی امکان پذیر است. اجرای عملیات مقابله با مضرات و مواجهه با فناوری های نوظهور، نقش مهم و به سزایی در توسعه و پیشرفت کشورها در طول تاریخ داشته است. فضای مجازی پارادایمی را ایجاد نموده است که کاربران با دو جهان واقعی و مجازی روبرو شده اند.

مزایا و معایب فیلترینگ

مزایا:

- جلوگیری از سرعت افزایش فسادهای اخلاقی

- جلوگیری از ایجاد خسارت های اقتصادی به نهادها و سازمان ها

- جلوگیری از کلاهبرداری های کلان اینترنتی

- جلوگیری یا به حداقل رساندن نشر اطلاعات غلط و نادرست

معایب:

- کمک به سودجویان به منظور کاهش امنیت اطلاعات

- تحمیل هزینه های بیشتر و هدررفتن زمان کاربر

- کاهش ارتباطات مفید در سطح جهان

- تضعیف حوزه فناوری اطلاعات و کاربرد آن در بخش تجارت

- کندی سرعت اینترنت و اتلاف وقت مولفان، محققان، پژوهشگران، مدرسان، دانشجویان، دانش آموزان و در کل جامعه علمی و پزشکی و سایر نهادهای فرهنگی و هنری و غیره

نقش سواد رسانه ای در کنترل محتوای اینترنتی

موضوع بسیار مهم در سطح یک جامعه آموزش است که می بایست سیاست گذاران حوزه فضای مجازی و دستگاه های ذی ربط اهمیت ویژه ای به این موضوع قائل شوند و از تولیدات آموزشی در حوزه مزبور حمایت نمایند. گسترده شدن فیلترینگ دولتی، ضمن اینکه با مقاومت کاربران اینترنت همراه خواهد بود، احساس سهیم بودن در کنترل محتوا را از افراد دور می کند. این در حالی است که آموزش در کنار اطمینان به مخاطب در خصوص تشخیص محتوای مضر، موجب افزایش سطح فرهنگ خودکنترلی می شود. کاهش بعد مکانی و زمانی ارتباطات از ویژگی های عصر فناوری است. با توسعه مجاری ارتباطی امکان دسترسی به اطلاعات برای شهروندان هر روز دچار دگرگونی و گسترش می شود. علت فیلترشدن برخی از سایت ها مانند سایت های علمی یا مراکز دانشگاهی در سطح جهان این است که عملکرد کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه در کشور، اتخاذ رویکرد حداکثری در فیلترینگ است. به طوری که در حوزه های اخلاقی، سیاسی، اعتقادی و غیره از دو روش لیست سیاه و فیلترینگ بر اساس کلیدواژه ها، سایت های موردنظر را غیرقابل دسترس با اینترنت عادی می نمایند. به موازات تشدید فیلترینگ، نرم افزارهای فیلترشکن نیز به سرعت تولید و روانه بازار مصرف می شوند که عموما بی کیفیت و فاقد پروتکل های امنیتی هستند، اما این اوصاف در جامعه امروزی کشور به جزء جدایی ناپذیر فعالیت اینترنتی بدل شده است. در نهایت می توان گفت که فیلترینگ سایت های اینترنتی فقط مختص کشور ایران نیست و در گستره هستی به علل گوناگون عملیات فیلترینگ توسط کشورهای مختلفی صورت می پذیرد. ایران نیز بر اساس سیاست های کلان بر روی سایت های خارج از چهارچوب موازین قانونی محدودیت های لازم را ایجاد می کند. نوع نگاه به فناوری های ارتباطی و نیز سیاست حداکثری در ایجاد محدودیت در فضای مجازی کشور موجب عدم رسیدن فیلترینگ به اهداف اصلی و تعیین شده گردیده و نیز باعث عدم برآورده شدن حداقل انتظارات شده است. توجه ویژه به مقوله آموزش فارغ از جنسیت و شرایط سنی کاربر و همچنین ایجاد شرایطی برای افزایش خود نظارتی و خود کنترلی با فعال کردن جامعه مدنی در کنترل فضای مجازی نیز راهکار مهم و موثر این مسئله است. بدیهی است فیلترشکن ها مخاطرات طبیعی و ذاتی خود را دارند. استفاده از فیلترشکن در بستر اینترنت به منزله تردد غیرمجاز از مرزهای کشور است و حتما اطلاعات و حریم خصوصی افراد تحت چالش است و هر آن احتمال سرقت اینترنتی اطلاعات وجود دارد. وی پی ان یا همان فیلترشکن عمدتا برای دورزدن سایت های فیلتر شده به کار گرفته می شوند و در واقع بدون وی پی ان نمی توان از سایتی که توسط کشوری مسدود شده، استفاده کرد. افراد بسیاری هستند که VPN را با چنین اهدافی به کار می گیرند و البته کارساز هم است. اما وی پی ان ها صرف نظر از اینکه کاربردی هستند، می توانند خطراتی هم برای کاربر خود به دنبال داشته باشند. بدین منظور اپلیکیشن های زیادی به صورت رایگان باهدف تغییر آی پی برای پلتفرم های مختلف موجود هستند که کاربران از آن ها استفاده می کنند.

مضرات استفاده از فیلترشکن

الف) ازدست رفتن امنیت و زیر نظر گرفتن کاربر و عملکرد آن در فضای اینترنت

یکی از اصلی ترین خطرات VPN یا فیلترشکن های رایگان تحت نظر گرفتن کاربر و عملکرد آن در فضای اینترنت است. نکته جالب اینجاست که یکی از اهداف اصلی افراد برای نصب این برنامه ها، جلوگیری از همین کنترل شدن توسط عوامل خارجی است که این بار توسط خود اپلیکیشن صورت می گیرد. در واقع کاربر با استفاده از فیلترشکن یک لایه امنیتی بین خود وISP ها ایجاد می کند و بدین ترتیب شرکت ارائه دهنده اینترنت، از فعالیت شخص و داده های اینترنتی اش مطلع نخواهد شد. در این وضعیت، کمپانی یا شخص سازنده اپلیکیشن فیلترشکن به اطلاعات شما مانند سایت هایی که مراجعه می کنید و دیگر داده های اینترنتی، دسترسی پیدا خواهد کرد. بدون شک ارائه خدمات این چنینی در زمینه VPN برای ارائه دهنده، هزینه بر بوده و موجود بودن این اپلیکیشن ها به صورت رایگان آن هم برای پلتفرم های مختلف، کمی عجیب به نظر می رسد.

ب) افزایش مصرف اینترنت

فیلترشکن ها به جهت کسب درآمد برای سازنده، به ارائه تبلیغاتی می پردازند که هزینه اینترنت شما را هنگام استفاده آنها افزایش می دهد؛ بنابراین از جمله معایبی که فیلترشکن های رایگان دارند، تبلیغات است و قطعا سودی برای کاربر جز افزایش مصرف اینترنت نداشته و تنها خلاصی از این تبلیغات خرید نسخه پولی است؛ گذشته از آن علاوه بر این ها، برخی از آن ها بدون این که متوجه شوید، دانلود می شوند و شما را مجبور به کلیک بر روی بخش های خاص می کنند که در این حالت دوباره صفحات جدیدی بارگذاری خواهند شد.

ج) سرعت آپلود و دانلود کمتر

متاسفانه، فیلترشکن های رایگان سرعت آپلود و دانلود را به شدت کاهش می دهند و علاوه بر اینکه معایبی چون زیر نظر گرفتن عملکرد اینترنتی کاربر و افزایش مصرف اینترنت دارند، جنبه منفی دیگر آن کاهش سرعت دانلود و آپلود است. در واقع برنامه های فیلترشکن برای فعال سازی به سرورهای مختلف متصل شده و در حقیقت کیفیت اتصال شما به این موضوع بستگی دارد. از آنجایی هم که بیشتر این برنامه ها رایگان هستند و سازندگان برای داشتن سرورهای پرقدرت سعی می کنند تا هزینه ای متحمل نشوند. کاربر معمولا با سرعت اینترنتی پایین نسبت به حالت معمولی روبه رو خواهد شد که چندان جالب نیست. البته همان دانلود فیلم ها و عکس هایی که در محیط برنامه به عنوان تبلیغ نمایش داده می شوند هم بر سرعت اینترنت کاربر تاثیر منفی دارند و چندان جنبه مثبتی نمی توان مشاهده کرد و حتی برای افراد تجربه کاربری رنج آوری به دنبال دارند. شایان ذکر است که سرعت آپلود و دانلود در تجربه کاربری اینترنت امر غیرمهمی نیست و افراد همیشه به این موضوع توجه دارند.

د) افزایش مصرف باتری

یکی دیگر از موارد منفی که فیلترشکن رایگان دارد، افزایش مصرف باتری گوشی ها و تجهیزات مخابراتی هوشمند که با باتری کار می کنند است. در واقع با اجرای فیلترشکن در دستگاه، کانکشن VPN ایجاد می گردد که برای فعال بودن، انرژی زیادی از باتری را مصرف می کند؛ بنابراین با استفاده از یک برنامه فیلترشکن رایگان شاهد کاهش عمر باتری تلفن هوشمند خود خواهید بود. این موضوع برای کاربران چندان خوشایند نیست.

با وجود این که فیلترشکن ها شما را به صورت آزادانه به دنیای اینترنت متصل می کنند، اما تهدیدات جدی در پس آن ها وجود داشته که باید حتما در نظر بگیرید. با تمام این اوصاف بهتر است فیلترشکن های رایگان مورد استفاده قرار نگیرند تا موارد مطروحه را در پی نداشته باشند.

پدرام صنعتی (مولف و پژوهشگر حوزه علوم رایانه، فناوری اطلاعات و ارتباطات و سواد رسانه ای)